چکیده:
حماسه از انواع مهمّ ادبی و تاثیرگذار در ادبیّات ملّتهاست که منحصر به دوره کهن نیست بلکه در اشعار شاعران دوره معاصر نیز دیده میشود. این نوع ادبی با تحوّلات و دگرگونیهای بسیاری روبهرو بوده است و رابطه مستقیمی با وقایع سیاسی و اجتماعی و تحوّل در افکار و اندیشهها دارد. از آنجایی که شاعر حماسهسرا در دوران معاصر در متن حوادث سیاسی و اجتماعی زمـان خود قرار دارد سعی مینماید تا حماسه دوران خود را بسراید. او مبارزاتی که خود شاهد و ناظر آنها بوده و مقاومتها و ایستادگیهایی را که در مقابل استبدادها داشته تبدیل به حماسه میکند بنابراین این پژوهش در پاسخ به این پرسش نگاشته شده است که سیر تحوّل حماسه در شعر معاصر یعنی از زمان نیما یوشیج تا روزگار ما چگونه است؟ برای رسیدن به این منظور، مبحث حماسه از لحاظ محتوایی در شعر ده شاعر از نیما تا زمان حال به عنوان برجستهترین نمایندگان شعر نیمایی، نو نیمایی، سپید، چریکی، شعر منثور و انقلاب بررسی و تحلیل شده است. این نوشتار به روش تحلیل محتوا با رویکرد توصیفی– تحلیلی انجام شده است. نتایج حاصل نشان دادهاست که تحوّلات حماسه به موازات جریانات سیاسی، تاریخی و اجتماعی دستخوش تغییرات و دگرگونیها میشود.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش پس از بررسی حماسه در شعر شاعران معاصر از سال 1304 یعنی آغاز سلطنت رضا شاه تاکنون نمودهای حماسی ده شاعر؛ یعنی نیما یوشیج، احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث، حمید مصدّق، علی موسوی گرمارودی، مهرداد اوستا، شفیعی کدکنی، جعفر کوشآبادی، طاهره صفّارزاده و علیرضا قزوه به عنوان برجستهترین نمایندگان شعر نیمایی، سپید، نونیمایی، چریکی ، شعر منثور و انقلاب، تحلیل شده است.
از آنجایی که موضوع این پژوهش مربوط به دورۀ پسین زندگی نیما است در ابتدا در حدّی که لازم بوده شرایط محیطی خلق اشعار حماسی بیان میگردد و سپس مهمترین شاعران حماسهسرای آن دوره، معرّفی و حماسه در اشعارشان بررسی میشود.
در آن دسته از اشعار نیما که دارای صبغۀ حماسی هستند میتوان دید که او با وجود علاقهمندی به روایات حماسی کهن و نیز توجّه به پیکارهای اسطورهساز ملل مختلف نه تنها در شعرهایش به حماسههای ملّی ایران نمیپردازد بلکه در اندیشۀ نیما تعریض تازه از حماسه و قهرمانان حماسی پدید آمده که آشکارا تأثیر اندیشه و ادبیّات عصر نوین جهان را میتوان در آن دید که تجربیّات زندگی شخصی و اجتماعی شاعر نیز برعمق این تأثیر افزوده است.
شفیعی از شاعران چریکی و حماسهسرا در عرصۀ ادبیات معاصر است که با استفاده از نوع ادبی حماسه جوّ انقلابی و اوضاع خفقانآمیز ایران را در آن دوران بازگو نموده است و با سرودههای خود، مردم جامعۀ خود را که در انتظار آزادی هستند در شعر خویش مطرح میکند و آنان را به مبارزه و ایستادگی فرا می خواند.