چکیده:
مساله این مقاله، نبود شناخت درباره ویژگیهای گفتمانهای جمعیتی است که در رسانهها تولید و بازتولید میشوند، و میتوانند بر تصمیمگیریهای سیاسی و شخصی اثر بگذارند. در این مقاله با توجه به نقش گروههای متخصصان و ذینفعان در تنویر افکار عموم و یاری رساندن به برنامهریزان در تنظیم سیاستهای جمعیتی متونی که رویکرد صاحبنظران از جمله متخصصان جمعیتشناسی را در این باره بازتاب میدهند، با روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین مطالعه میشوند. این مطالعه پس از مرور گفتمانهای علمی جمعیتشناسی و گفتمانهای سیاسی حاکم بر ایران که سیاست-های جمعیت را متاثر میسازند به تحلیل گفتمان انتقادی متون مربوط میپردازد و نشان میدهد که گفتمان برخی از گروههای ذینفع، بحرانی؛ و گفتمان مربوط به جمعیتشناسان، گفتمان طبیعی است. در مرحله تبیین با تشریح فرایندهای نهادی و اجتماعی این گفتمانها نشان داده میشود که گفتمان بحرانی در رسانهها با توجه به وجوه مختلف گفتمان و با شدت بیشتری بازتولید شده، حال آنکه گفتمان طبیعی، تنها از وجه توسعه مورد توجه واقع شده است.
The issue that this paper considered is the lack of knowledge about the characteristics of the demographic discourses which are produced and reproduced in media. The importance of discourses is related to their ability to affect personal and political decisions. Since experts and stakeholders play important role to enlighten public opinion and to help policymakers, this paper uses critical discourse for analyzing demographic discourses. This study makes a review on scientific demographic discourses and prevailing political discourses in Iran that have effect on demographic policies. Then it does critical discourse analysis and illustrates the main discourse for demographers are natural, and for stakeholders, it is critical. In explanation, institutional and social processes of mentioned discourses are explained. It concludes that media make use critical discourse more than natural one.
خلاصه ماشینی:
ازاین رو از سال ١٣٨٩ تصویری از پیامدهای این موضوع در جامعه در حال انتشار است که رسانه ها متونی مانند موارد زیر را بسیار منتشر کرده اند: ـ تک فرزندی ، جمعیت کشور را تا سال ١٤١٥ در مرز ٨٥ میلیون نفر متوقف می کند (روزنامه ایران ، ١٣٩١/١١/٢١)، ـ «پدیده سالمندی جمعیت و افزایش هزینه های بازنشستگی » (همان ، ١٣٩٢/٧/٣)، ـ «جمعیت پیر چگونه جوان می شود؟» (همان ، ١٣٩٢/٨/١١)، ـ «روش های اصولی و اعتدالی برای افزایش جمعیت » (همان ، ١٣٩٣/٤/١٥)، ـ «اصرار بر سیاست های تحدید نسل !» (روزنامه کیهان ، ١٣٩٣/٤/٢٠)، ـ «شیب تند سالمندی در کشور» (همان ، ١٣٩٣/٥/١٤)، ـ «کاهش شاخص نرخ باروری ، جمعیت کشور را تهدید می کند» (همان ، ١٣٩٤/١٢/١٨)، ـ «نرخ رشد جمعیت به سمت منفی شدن می رود» (سایت هدانا، ١٣٩٥/٢/١٤)، ـ «پنجره فرصت جمعیتی برای ما مصیبت جمعیتی است » (خبرگزاری ایسنا، ١٣٩٢/١١/٨)، ـ «پیامد کنترل شدید جمعیت ، سالخوردگی است » (روزنامه شرق ،١٣٨٩/١٠/٢٣)، ـ «کاهش رشد جمعیت و نرخ باروری وارد فاز بحران شد» (سایت جوان آنلاین ، ١٣٩٢/٢/٧)، ـ «ایران ٣١ میلیونی در راه نیست » (سایت روزنامه آرمان امروز، ١٣٩٥/١/٢٦)، ـ «موج پیری در راه نیست ؛ مردم را نگران نکنید» (روزنامه اطلاعات ، ١٣٩٣/١١/١).
برای این منظور با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف ، متون منتشر شده در دو روزنامه اصلی کیهان ، ایران و متونی که متخصصان جمعیت شناس در رسانه های مختلف مطرح کرده اند، مطالعه و تحلیل می شود.