چکیده:
در گذشته گهواره یکی از ملزومات ضروری کودکانه بود. تنوع کاری مادران در خانه و اشتغال
طولانی مدت آنان از سویی و نیاز به قرار دادن کودکان در محلی امن و آرام، وجود این وسیله را در
خانه ها ضروری می ساخت. این گهواره ها که بعد از آغوش مادر، آرام ترین و امن ترین جایگاه برای
کودکان محسوب می شد، در نقاط مختلج نام های متفاوتی داشت. در سیرجان به این گهواره سنتی،
گاچو می گفتند که از جایگاه خاصی هم برخوردار بود. ساخت گهواره و نحوه استفاده از آن و
نگهداری آن پس از بزرگ شدن کودک نیز در میان خانواده ها، آداب و سنن خاصی داشت. فرایند
ساخت گاچو، معمولا به استطاعت مالی خانواده ها بستگی داشت و جنس و مرغوبیت آن را تعیین
می کرد.
در این نوشتار که داده های آن به روش مشاهده مشارکتی و پژوهش میدانی گرداوری شده، به نحوه
ساخت گاچو، باورها و ادبیات شفاهی پیرامون آن اشاره شده است. یافته های این پژوهش نشان
می دهد برگزاری مراسم گاچوبندون به طور مفصل برای فرزند اول و در دهمین روز تولد انجام
می گرفته، هرچند برای فرزندان دیگر هم این مراسم برپا می شده است. دیگر آنکه بین نوزاد و گاچو
ارتباط و وابستگی عاطفی وجود داشته است. امروزه گاچوهای فرسوده با از دست دادن کاربری،
جنبه تزیینی یافته اند.
خلاصه ماشینی:
در اين نوشتار، ضمن تعريف واژه گاچو، بـه جايگـاه آن در خانواده و عقايد و باورهاي قديميها در مورد ايـن اسـتراحتگاه کودکانـه ، همچنـين کنايات ، ضرب المثل ها و لالايي هايي که به گونه اي به گاچو مرتبط هسـتند، اشـاره شـده است .
گاچو در بين سيرجانيهـاي قـديم از جايگـاه خاصـي برخـوردار بـود و از جملـه وسايلي به شمار ميرفت که سال هاي سال مـيمانـد و بـه دليـل اعتقـادات و باورهـاي خاص از خانه بيرون برده نميشد، مورد خريد و فروش قرار نميگرفت و همچنـان در انبار خانه ميماند تا کهنه و غير قابل استفاده ميشد، هر چند که خانم هاي باسليقه بـراي نگهداري اين بستر اوليه فرزندانشان نهايت سعي را مبذول ميداشـتند تـا از آن مراقبـت کنند و نسل به نسل آن را منتقل سازند، اما باز هم عـواملي چـون رطوبـت ، حشـرات و گذر زمان ضرر و زيان هايي به آن ميرساند کـه روح و عواطـف مـادران را جريحـه دار ١.
فرايند ساخت گهواره سنتي سيرجاني در سيرجان تهيه سيسموني نخستين زايمان دختـران را مـادران بـر عهـده داشـتند و دارند و از آنجا که گاچو از اقلام اصلي سيسموني به شمار ميرفت ، بنابراين قبل از هـر چيز نسبت به آماده سازي اين وسيله ضروري اقدام ميشد.
گاچو؛ گهواره سنتي سيرجان ١٨٣ گاچو از وسايل پرهزينه سيسموني بود، پس خانواده هـا بـه نسـبت اسـتطاعت مـالي اقدام به تهيه اين وسيله ميکردند که گران ترين ، نفيس ترين و در نهايت امـن تـرين آنهـا گاچويي بود که با کوش قالي تهيه ميشد؛ آن هم طبق آداب و سنت و سيلقه شخصـي.