چکیده:
خلیج فارس در طول تاریخ با توجه به جایگاه و موقعیت خاص و ویژه جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی
خود از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده است. خلیج فارس در گذر تاریخی خود، هریک از بنادر
آن از اهمیت تجاری و اقتصادی بالایی برخوردار بوده و به عنوان قطب تجاری آن شناخته میشدند.
در دوره صفویه، بندربصره بعنوان قطب تجاری خلیجفارس از اهمیت ویژه و حساسیت بالایی برای
قدرتهای منطقه برخوردار بود و تحولات اقتصادی آن در طول قرون مورد مطالعه، تاثیر بسیار
شگرفی بر تجارت و اقتصاد خلیجفارس داشته است و قدرتهای بسیاری بویژه کمپانی های
بزرگ خارجی برای تصاحب موقعیت ویژه اقتصادی بندربصره به کشمکشهای بسیار طولانی و
دامنهداری دست میزدند.
این پژوهش برآن است که به بررسی و تبیین عملکرد کمپانی های خارجی و تاثیر آن بر اوضاع
اقتصادی خلیج فارس در دوره صفویه بپردازد. در این پژوهش سعی میشود که با روش توصیفی-
تحلیلی به بررسی عملکرد کمپانی های خارجی در دوره صفویه و تاثیر آن بر اوضاع تجاری خلیج
فارس(با تکیه بر نقش بندربصره) پرداخته شود. پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این پرسش
است که عملکرد کمپانی های خارجی در طول دوره مورد مطالعه چه تاثیری بر اوضاع تجاری خلیج
فارس داشته و فرضیه محوری این پژوهش عبارت است از اینکه با توجه به تحولات اقتصادی بندر
بصره در دوره مورد بحث، کمپانی های خارجی فعالیت و تلاش بسیاری برای تصاحب موقعیت ویژه
اقتصادی این بندر داشته اند.ادریسی FootNote No="3" Text="کارشناس ارشد تاریخ مطالعات خلیج فارس، دانشگاه خلیج فارس بوشهر."/خلیج فارس در طول تاریخ باتوجه به جایگاه و موقعیت خاص و ویژه جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی خود از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده است. خلیج فارس در گذر تاریخی خود، هریک از بنادر آن از اهمیت تجاری و اقتصادی بالایی برخوردار بوده و به عنوان قطب تجاری آن شناخته میشدند. در دوره صفویه، بندربصره بعنوان قطب تجاری خلیجفارس از اهمیت ویژه و حساسیت بالایی برای قدرتهای منطقه برخوردار بود و تحولات اقتصادی آن در طول قرون مورد مطالعه، تاثیر بسیار شگرفی بر تجارت و اقتصاد خلیجفارس داشته است و قدرتهای بسیاری بویژه کمپانی های بزرگ خارجی برای تصاحب موقعیت ویژه اقتصادی بندربصره به کشمکشهای بسیار طولانی و دامنهداری دست میزدند.این پژوهش برآن است که به بررسی و تبیین عملکرد کمپانی های خارجی و تاثیر آن بر اوضاع اقتصادی خلیج فارس در دوره صفویه بپردازد. در این پژوهش سعی میشود که با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی عملکرد کمپانی های خارجی در دوره صفویه و تاثیر آن بر اوضاع تجاری خلیجفارس(با تکیه بر نقش بندربصره) پرداخته شود. پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این پرسش است که عملکرد کمپانی های خارجی در طول دوره مورد مطالعه چه تاثیری بر اوضاع تجاری خلیجفارس داشته و فرضیه محوری این پژوهش عبارت است از اینکه با توجه به تحولات اقتصادی بندربصره در دوره مورد بحث، کمپانی های خارجی فعالیت و تلاش بسیاری برای تصاحب موقعیت ویژه اقتصادی این بندر داشته اند.
خلاصه ماشینی:
اهمیت موقعیت سوقالجیشی بندربصره و جایگاه تجاری آن در دوره مورد بررسی این پژوهش آنچنان بود که تأثیر زیادی بر مناسبات قدرتهای مهم خاورمیانه و قدرتهای اروپایی ذینفع در خلیجفارس داشته و همچنین با ورود کمپانیهای اروپایی به این بندر، اهمیت اقتصادی آن چند برابر شد و باعث ایجاد رقابتهای اقتصادی و تنشهایی در بنادر جنوبی خلیجفارس، همچون: بندرعباس و بندر بوشهر، در طی دورهی موردبحث گردید.
FootNote No="4" Text=" هوشنگ، مهدوی،روابط خارجی ایران از دوره صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم، تهران: نشر امیرکبیر، 1387، ص13"/ در همین دوره زمانی بود که یک نیروی جدید و تازهنفس، چه ازلحاظ نظامی و چه تجاری وارد خلیجفارس شد و برای یک مدت طولانی اوضاع سیاسی و اقتصادی خلیجفارس را تحت تأثیر خود قرارداد و در این بین بنادر خلیجفارس، بهویژه بندربصره نیز بینصیب نماند.
هنوز مدتی از تأسیس دفتر نمایندگی کمپانی هند شرقی در بندر بصره نگذشته بود که کارمندان کمپانی تلاش خود را برای افزایش نفوذ سیاسی و تجاری آغاز کردند.
هدف فرانسه نیز مانند سایر کشورهای سودجوی اروپا، به دست آوردن امتیازات تجاری و اقتصادی بالا و پرسود و همچنین رسیدن به شبهقارهی هندوستان و تأسیس کمپانی هند شرقی فرانسه بود، به دلیل اینکه رقابت عظیمی بین فرانسه و انگلستان وجود داشت و بر این اساس، چون انگلیسیها در هند شرکت عظیمی ایجاد نموده و سود کلانی برده بودند، فرانسه نیز در پی ایجاد کمپانی فرانسه بود.
"/ هرچند به گفته این جهانگرد، تجارت کمپانی فرانسوی بسیار اندک بود، ممکن است ورود فرانسه به عرصه تجاری ایران به شکلگیری رقابت سهجانبه بین کمپانیها منجر شده باشد، بهطوریکه کمپانی هلندی برای کنترل بر بنادر خلیجفارس، ازآنپس کشتیهای حامل مالالتجاره بسیاری به بندرعباس وارد کرد.