چکیده:
توقیت را از منظرهای گوناگونی میتوان بررسی کرد. در این تحقیق برآنیم توقیت را از منظر فقهی مورد کنکاش قرار دهیم و بیان کنیم که توقیت و وقت تعیین کردن برای زمان ظهور امام زمان از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
در این مقاله توقیت موضوعشناسی و حکمشناسی میشود. در موضوعشناسی بیان میشود که توقیت غیرمعصوم دو نوع است: توقیت بیواسطه غیرمعصوم و توقیت باواسطه (خبر از توقیت معصوم) و در حکمشناسی، حکم این دو نوع توقیت بیان میشود.
روش در این تحقیق جمعآوری و دستهبندی روایات مربوط به توقیت و تحلیل و بررسی آنها با روش فقهی از جهت بررسی سند، دلالت و رفع تعارض است.
دستاورد تحقیق: اصل در توقیت بیواسطه(توقیت غیرمعصوم) جواز است؛ بدین معنا که اگر مراد کذب مخبری باشد و منشا توقیت هوا و هوس باشد جایز نیست، اما در موارد دیگر جایز است. مراد از روایات کذبالوقاتون کذب خبری بهمعنای عدم ترتیب اثر است.
توقیت باواسطه (اخبار از توقیت) جایز نیست زیرا ادله جواز تمام نیست.از پنج دسته روایات دال بر عدم جواز اخبار از توقیت، دلالت دو دسته اول تمام است. مهمترین دلیل، روایت صحیح من اخبرک عنّا توقیتا فلاتهابنّ ان تکذّبه فانّا لانوقّت لاحد است؛ به قرینه ذیل، مراد کذب مخبری و دروغگویی است.
خلاصه ماشینی:
این ادله باید مورد بررسی قرار گیرند تا معلوم شود آیا دلالت آنها بر عدم جواز تمام است یا نه؟ ادله عدم جواز توقیت مستند قول به عدم جواز توقیت چند دسته از روایات میتواند باشد: دسته اول: کذب وقّات روایات متعددی از معصومان وارد شده کسی که تعیین وقت کند دروغ گفته است.
پرسش دوم: آیا مراد از وقات، تعیینکننده زمان ظهور و وقتگذار است، یا خبردهنده از زمان ظهور را نیز میگیرد؟ چنانکه گذشت، وقات، ظهور در تعیینکننده زمان ظهور دارد و اگر بخواهد خبردهنده از زمان ظهور را بگیرد نیاز به قرینه است؛ مانند آنکه در برخی از روایات، کذب وقات تعلیل شده به إنا أهلالبیت لانوقّت؛ بدین معنا که چون ما توقیت نمیکنیم اگر کسی از ما نقل توقیت کرد دروغ گفته است.
اما اگر مراد از وقات و موقّت، تعیین وقت اعم از توقیت بیواسطه و باواسطه باشد، در برابر این دسته از روایات، روایاتی قرار میگیرند که معصوم تعیین وقت نموده یا از زمان ظهور خبر داده است.
ب) بررسی متن: این دسته از روایات که میگوید زمان ظهور مانند زمان قیامت نامعلوم است، به التزام دلالت دارند بر اینکه کسی نمیتواند برای ظهور وقت تعیین کند و اگر وقت تعیین کرد، خبر بدون علم است و چنین خبری حجت نیست.
این روایات ذکر و بررسی میشوند: دسته اول: تکذیب خبر دهنده از توقیت معصوم روایت اول: امام صادق علیهالسلام به محمد بن مسلم فرمود: من أخبرک عنّا توقیتا فلاتهابنّ أن تکذّبه فإنّا لانوقّت لأحد وقتا.