چکیده:
آثاری که در حوزه آداب و رسوم صوفیه نگارش یافتهاند، نمایانگر فرهنگ آن دوره و نیز تفکر نویسنده آنست. «اورادالاحباب و فصوص الآداب» نوشته ابوالمفاخر یحیی باخرزی به زبان فارسی و از مهمترین کتب تصوّف قرن هشتم، در زمینه سیر و سلوک باطنی صوفیان است. باخرزی آگاهی اهل سلوک از حقیقت و ماهیّت تصوف را از دلایل تالیف این اثر میداند و در پی آنست که دستورالعمل جامع و کاملی از آداب صوفیه ارائه دهد. منابعی از جمله رساله قشیریه، کشف المحجوب، آداب المریدین، عوارف المعارف و قوت القلوب، سرچشمه الهام نویسنده برای نگاشتن این کتاب، بودهاند. فصوص الآداب، بخش دوم این اثر، دارای چهل فصّ و شامل مباحث مفصلی درباره آداب و رسوم صوفیه از جمله عقاید و اخلاق، لباس و سماع، صحبت و شرایط شیخ و مرید، آداب خدّام، آداب سفر، آداب خلوت و اربعین و ریاضت و مجاهده میباشد. در این پژوهش سه ادب «صحبت، خلوت و سماع» از میان آدابی که در اورادالاحباب مفصل آمدهاند، همچنین آثاری که در قرون پیشین، بهمین سبک نگارش یافتند، مطالعه و مقایسه شدند تا وجوه شباهت و تفاوت این آثار به روش توصیفی تحلیلی بررسی گردند.
خلاصه ماشینی:
در این پایان نامه آداب صوفیه از دیدگاه باخرزی توصـیف شده اند و بیشتر بر اقوال صوفیه ای که در کتاب اورادالاحباب آمده تأکید شده است .
» (کشـــف المحجوب ، هجویری:ص ٤٤٠) اما گروهی از عرفا نیز خلوت و عزلت را برای رهایی از وسـاوس شـیطانی و هواجس نفسـانی در سـیر الی الله لازم دانسته اند و سلامت دین خود را در گوشـــه گیری از اهل دنیا یافته اند.
در آثار صـوفیه از جمله : شـرح تعرف و رسالۀ قشیریه ، اگرچه بتوضـیح و تفسـیر سـماع بعنوان یکی از آیینهای مرسـوم تصوف پرداخته شده ، اما بیشتر بر معنای لغوی آن و ترادف آن با غنا و آواز خوش تأکید شــده اســت و مســتملی در اثر خود پس از توضــیحی دربارة پیدایش ســماع ، به موضــوع مورد خطاب قرارگرفتن انســان از جانب پروردگارش اشاره دارد که مشهورترین آن ماجرای پیمان ازلی انسان با خدا در روز الست است که اولین خطاب خداوند به انسـان بوده اسـت و اهل سـماع خوشترین سماع را سماعی میدانند که از دوست شنیده شـود.
در این باب از ذوالنون مصـری متأثر اسـت زیرا او نیز نیت در سـماع را بسیار مهم میداند و در مجلسی که از سر شوق و وجد به رقص آمده بود، یکی از حاضران برای موافقت با او برخاست .
آنچه از نظر باخرزی در همه حال و در هر آداب مهم اسـت ، نیت خالصانه و صادقانۀ عارف است و پس از آن رفتن در جادة شریعت و التزام به آن میباشد.