چکیده:
یکی از درسهایی که برای فهم و شناخت هرچه بهتر علوم قرآن در رشتة ادبیات فارسی درنظر گرفته شده آشنایی با علوم قرآنی است. اما این درس در اهداف، سرفصلها، و کتابهای آموزشی اشکالاتی دارد که از اهمیت، جذابیت، و کارآیی آن کاسته و قابلیتهای بسیار این درس را تحتالشعاع قرار داده است. سه منبع مهم و پرتیراژ این درس تألیف استادان رادمنش، حلبی، و رکنی است که باوجود امتیازاتی ازجمله اشتمال بر مهمترین مباحث علوم قرآنی و اطلاعات مفید و ارزشمند در این باب، همچنین برخی اشارات ادبی متناسب با بحث، ضعفها و ایراداتی نیز دارند. مهمترین معضل گنجاندهنشدن جامع و روشمند مباحث ادبیِ مرتبط با سرفصلهای درس در کتابهای آموزشی آشنایی با علوم قرآنی است که درکنار عواملی چون جامع و مانعنبودن درسنامههای آموزشی، پرداختن به مطالب غیرضروری، عدم اولویتبندی مباحث علوم قرآنی براساس بازتاب آن در ادبیات و آشفتگی در تدوین مطالب کتابهای درسی باعث شده این درس به حاشیة دروس تخصصی رشتة ادبیات فارسی رانده شود. در این مقاله میکوشیم، ضمن آسیبشناسی و نقد سرفصلهای آموزشی و درسنامههای دانشگاهی آشنایی با علوم قرآنی، راهکارهایی برای افزایش بازدهی کیفی درس و ارتقای جایگاه آن ارائه دهیم.
خلاصه ماشینی:
همچنین پرداخت اجمالی به مباحث مهم علم کلام و فقه، بهسبب اشتراکات و قرابت فراوان با علوم قرآنی و ضرورت آشنایی با آن برای فهم بخشهایی از امهات متون ادبی از نکات قابلتوجهی است که در سرفصل این درس و برخی درسنامههای آن (رادمنش و رکنی) باید موردتوجه قرار گیرد.
در بحث اختلاف قرائتها، برخی کتب آشنایی با علوم قرآنی صرفا به بیت معروف «عشقت رسد به فریاد ور خود بهسان حافظ/ قرآن ز بر بخوانی با چارده روایت» (حافظ 1368: غزل 94) که در اهمیت عشق و کافینبودن علم به چهارده روایت هفت قاری معروف در مسیر کمال است، اشاره کردهاند و بهتر است توضیحات بیشتری دراینباره به مخاطب ارائه کنند؛ زیرا این موضوع در متون ادبی بازتاب زیادی داشته و برخی از مسلمانان، که قرآن را با هفت قرائت و چهارده روایت از حفظ داشتند، «سبعهخوان» میگفتند.
بهتر است بهجای شرح مفصل و ذکر جزئیات درباب مسائل مختلف قرآنی، که بدون نیازسنجی و مخاطبشناسی لازم در کتابهای مربوط به این درس گنجانده شده است، بهاجمال، مباحث ادبی مرتبط با علوم قرآنی موردبحث را آورد تا هم صبغة ذوقی و ادبی به متن داده شود و کتاب از حالت متن دینی صرف خارج شود و هم دانشجوی مبتدی رشتة ادبیات فارسی، همزمان و توأما با مباحث علوم قرآنی و پیوند آن با ادبیات بهطور بنیادی و کاربردی آشنا شود.