چکیده:
بوستان سعدی یکی از جامعترین آثار تعلیمی در حوزۀ ادب فارسی محسوب میشود. شاعر در این اثر دنیای آرمانی مبتنی بر اخلاق خود را به تصویر کشیده است. هنرمندی سعدی در تحقق این امر، باعث شد دهها چهرۀ ادبی آثاری به سبک و سیاق بوستان پدید بیاورند و به تقلید و تتبع از موازین آن بپردازند. در این بین، حکیم نزاری قهستانی آنگونه که خود نیز، اشاره کرده، در دستورنامه تحت تأثیر بوستان سعدی بوده است. یکی از جنبههای اصلی تأثیرپذیری، موضوعات اخلاقی و تعلیمی است. از این رو، در مقالۀ حاضر، به روشی توصیفی – تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانهای، مهمترین وجوه مشترک تعلیمی در دو اثر مذکور، بررسی و کاویده خواهد شد. به نظر میرسد نزاری در طرح و شرح مباحث تعلیمی همچون توکل به خدا، مهماننوازی، عفو کردن گناهکاران، بخشندگی و سخاوت، ستایش فروتنی و نکوهش غرور، خلوص نیت، رازداری، احترام به دیگران و نکوهش عیبجویی به سعدی عنایت داشته است.
خلاصه ماشینی:
نوروزي داودخاني (١٣٩٥)، در مقالۀ خود با عنوان «بررسي و تحليل رويکرد سعدي در رهايي انسان از درد و رنج (با تکيه بر قصايد و بوستان )» به اين نتيجه رسيده است که سعدي چون روان شناسي اجتماعي با تأمل در روح و روان جامعه همواره تلاش ميکند با برجسته سازي امور نيک و طرد کردن امور بد، پايه هاي جامعۀ سالم و آرمانياش را بنا نهد.
در پيوند با جنبه هاي تعليمي شعر نزاري پژوهش هايي صورت گرفته است : قادري و رجبي (١٣٩٢)، در مقالۀ خود با عنوان «بازتاب مضامين اخلاقي در اشعار نزاري قهستاني (در پرتو آيات و روايات )» به اين نتيجه رسيده اند که نيکوکاري، عدم مصاحبت با نااهلان ، تلاش براي صلح و دوستي، اجتناب از طول أمل ، قناعت ورزي، احتراز از رياکاري، فقر و درويش نوازي، توبه ، تهذيب نفس ، حس نوع دوستي، احتراز از دنيادوستي مهم ترين آموزه هايي هستند که شاعر تحت تأثير متون اسلامي در شعر خود بازتاب داده است .
رحيمي و عرب پور محمدآبادي (١٣٩٢)، در جستار خود با عنوان «بررسي و تحليل برخي آموزه هاي اخلاقي در ديوان حکيم نزاري قهستاني» نشان داده اند که موضوعاتي چون تواضع ، قناعت ، ميانه روي و حفظ اعتدال ، توصيه به فراگيري علم و دنباله روي از انبيا و اوليا، بازگشت از بديها به خوبيها (توبه )، نيکوکاري، اميد و ايمان راستين ، دعوت به وحدت و دوري از تفرقه ، ستايش و شکر، خاموشي و سکوت و حسن خلق (خوش رويي و خوش خويي) در جهان بيني تعليمي شاعر اهميت دارد.