چکیده:
مجموعه سلطان محمود در بندرآباد در فاصله ۳۶ کیلومتری یزد توسط شیخ تقی الدین دادا در اواسط قرن هفتم دایر
گردید. مجموعه بندر آباد به جهت واقعشدن در درون بارو و حصار کهن به همراه دیگر عناصر معماری از اندامهای اصلی
و ساختارهای بافت روستا محسوب میشود. مجموعه بندر آباد در گذشته مهمترین و تاثیرگذارترین عنصر بافت بوده و
بخش مهمی از هویت روستا در آن سرشته و به آن پیوسته بوده اگرچه از اهمیت و تاثیرگذاری آن کاسته شده» اما
اطلاعات ارزشمند از تاریخ معماری بومی را در خود جای داده است. مجموعه بندر آباد رستاق کهنترین اثر روستای بندر
آباد در دوران پس از اسلام میباشد. مبین تاریخ بافت در پژوهشها به شمار میرود و در هیئت و ساختار مجموعه
منظومهای از دگرگونی و تغییرات متعلق به دورههای تاریخی مشاهده میگردد که در طول زمان با علل و اندیشههای
متفاوت به وجود آمده است. در این مقاله سعی شده به واکاوی گوشهسازی کنید در دورههای تاریخی پرداخته و پس پس از
بررسی نظریات ارائهشده درباره مجموعه» به تحلیل ساختاری گوشهسازیها پرداخته شود. ویژگیهای بارز معماری بنا و
بهویژه کیفیت درخشان تزیینات گچی» عملا وجوه دیگر معماری» از جمله چپیره آن راء در مطالعات انجام شده»
تحتالشعاع قرار داده است. از طرفی» در نگاهی کلیترء مطالعات انجام شده در مورد منطقه انتقال نیز بیشتر مبین
ویژگیهای شکلی,ء سبکی و یا سازهای در نحوه پیش نشستن گوشهها (گوشهسازیها) بودهاند و محتوای کلی آن از منظر
هندسه و در قالب یک نظام هندسی را کمتر میتوان یافت. در این رویکردء یافتههای حاصل از تحقیقات میدانی و
مطالعات کتابخانهای» در قیاس و استنتاج با الگوها و نمونههای همعصرء طی روندی تحلیلی تاریخی» ارزیابی میشوند.
سرانجام» نتایج این پژوهش» مبین جایگاه و اهمیت دانش هندسه در شکلگیری الگویی بدیع از نظام هندسی مذکور در
چپیره گنبد آرامگاه مجموعه است که راهحلی متفاوت از سنت رایج آل مظفر را در دستیابی به شانزده ضلعی منتظم زیر
گنبد ارائه میدهد.
خلاصه ماشینی:
در منابع مذکورميتوان يافت (پيرنيا، ١٣٧٠: ٢٧ و معماريان ، ١٣٩٤: ٤٠٠) از ديدي جامعتر، آنچه که تحت عنوان منطقه انتقال ( zone of transition) در مطالعات اين حوزه به چشم ميخوردبه مجموعه اي از فرم ها و عناصر واسط بين مربع (اتاق ) و دايره (گنبد) اطلاق مي شود که يقينا گوشه سازيها را نيز در برمي گيرد.
به طورکلي تحقيقات انجام شده در مورد ساختار چپيره ، همچنان که از تعابيرو اصطلاحات يادشده برمي آيد، معمولا، تنوع فرم هاي معماري را در نگاهي شکلي ، مورد ارزيابي قرار داده است و اين در حالي است که برخي موارد نيز موضوع را از منظر سازه اي بررسي کرده اند (١٩٧٣١٣٥,Minston) در اين ميان ، در ضميمه اي که بر ترجمه "رساله تاق و ازج " جمشيد کاشاني آورده شده ، رويکردي هندسي را نيز، در انطباق با ماهيت موضوع ، ميتوان يافت (جذبي ، .
(به تصویر صفحه رجوع شود) ١- خانقاه مجموعه سلطان بندرآباد ٢- مسجد بزرگ مجموعه سلطان بندرآباد شکل ٤- جانمايي فضايي گوشه سازيها در مجموعه سلطان محمود بندراباد ٣-١- بررسي سير تحولات کالبدي مجموعه تاريخ ساخت مجموعه همراه با ابهاماتي ميباشد ودرهيچ يک از متون تاريخي با قاطعيت درمورد ساخت مجموعه سخن نرفته است براي مثال درکتاب تاريخ يزدنوشته جعفربن محمد بن حسن جعفري در قرن نهم هجري درباره تاريخ ساخت مجموعه اشاره اي نشده است که متن آن بدين قرارست : "شيخ دادا چون از طواف کعبه بازگشت خانقاه بسيار درولايت يزد بنا نهاد در سرآب نووبندرآباد و...