چکیده:
در ایران کشاورزی محور اساسی تامین معیشت به شمار آمده و در اغلب برنامه های توسعه نیز، مهم ترین و تنها رکن اقتصادی روستا محسوب میشود. هرچند چنین ساختاری درگذشته با توجه به اقتصاد بسته روستا قابلیّت دوام داشت ولی با بروز ناپایداری در فضاهای روستایی مشکل بتواند آسیب پذیری خانوارهای کشاورز روستایی را در برابر تکانه های بیرونی ازجمله خشکسالی کاهش دهد. مطالعه حاضر به بررسی نقش تنوع فعالیت های اقتصادی در تابآوری خانوارهای کشاورز روستایی شهرستان چناران میپردازد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. متغیر مستقل «تنوع فعالیتهای اقتصادی» و متغیر وابسته «تاب آوری» است. تنوع به تفکیک کشاورزی و غیر کشاورزی و تاب آوری به تفکیک پنج مولفه و 34 شاخص کمی گردید. جامعه آماری شامل 2902 خانوار کشاورز روستایی در 15 روستای در معرض خشکسالی شهرستان چناران بوده است که به کمک فرمول کوکران 271 خانوار بهعنوان نمونه تعیین گردید. در انجام تحلیل ها از تحلیل واریانس یک طرفه، تحلیل مسیر و تحلیل خوشه ای استفاده شد. نتایج تحلیل واریانس نشان داد «تنوع فعالیت های اقتصادی» موجب افزایش تاب آوری خانوارهای کشاورز روستایی گردیده است. بهطوریکه میانگین تاب آوری در خانوارهای دارای منابع درآمدی غیر متنوع 40/2، نیمه متنوع 48/2 و متنوع 83/2 است. بر اساس نتایج تحلیل مسیر «تنوع فعالیت های اقتصادی» به میزان 19/0 و «تنوع غیرزراعی» به میزان 12/0 طور مستقیم موجب افزایش تاب آوری خانوارهای کشاورز روستایی گردیده است. با توجه به یافته های تحقیق تنوع معیشت با تاکید بر بخش غیرزراعی، را میتوان بهعنوان استراتژی توسعه نواحی روستایی در معرض خشکسالی معرفی نمود.
خلاصه ماشینی:
با توجه به آنچه مطرح شد سؤال اصلی تحقیق بدین صـورت مطـرح مـی گـردد کـه : تنـوع فعالیت هـای اقتصادی (کشاورزی و غیرکشاورزی ) به چه میزان بر تاب آوری خانوارهای کشـاورز روسـتایی شهرسـتان چنـاران در زمان خشکسالی مؤثر بوده است ؟ ٢- روش تحقیق ٢-١- معرفی منطقه مورد مطالعه منطقه مورد مطالعه شهرستان چناران با ٣٨٧٢/٧ کیلومترمربع وسعت است (سالنامه آماری استان خراسـان رضـوی، ١٣٩٠، ٣٥) چناران در فاصله ٥٥ کیلومتری شمال غربی مشهد، بین کوه های بینالود و هزارمسجد واقـع گردیـده اسـت .
الف - بررسی اثرگذاری تنوع فعالیت های اقتصادی بر تاب آوری خانوارهای روستایی بر اساس آزمون تحلیل واریانس یک طرفه (جدول ٧) سطح معناداری کمتر از ٠/٠٥ اسـت ؛ بنـابراین فـرض صـفر تحقیق مبنی بر برابری میانگین تاب آوری بـین خانوارهـای دارای منـابع درآمـدی متنـوع ، نیمـه متنوع و غیـر متنـوع رد میشود و فرض یک مبنی بر تفاوت میانگین تاب آوری بین خانوارهای مختلـف دارای تنـوع درآمـدی مـورد پـذیرش قرار میگیرد ((٠٠٠٢=Sig. در واقع تنـوع فعالیـت هـای اقتصـادی بـر تـاب آوری خانوارهـای کشـاورز روسـتایی در شهرستان چناران مؤثر بوده است .
جدول ٩- آزمون تحلیل واریانس یک طرفه برای مقایسه میانگین تاب آوری خانوارهای کشاورز روستایی بر اساس تنوع فعالیت های اقتصادی زراعی {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} منبع : یافته های تحقیق ،١٣٩٦.
جدول ١١- نتایج آزمون تحلیل واریانس یک طرفه برای مقایسه میانگین تاب آوری خانوارهای کشاورز روستایی بر اساس تنوع فعالیت های اقتصادی غیرزراعی {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} منبع : یافته های تحقیق ، ١٣٩٦.