چکیده:
امروزه در رویکردهای گوناگون توسعه شهری، سرمایه اجتماعی بعنوان عامل اصلی و شرط لازم جهت توسعه محلهای و کاهش فقر مورد تاکید قرار گرفته است. از اینرو بررسی سرمایه اجتماعی بخصوص در محلههای فقیرنشین ضروری است. هدف این پژوهش تحلیل وضعیت و رابطة سرمایه اجتماعی با پایداری محیط کالبدی در محلة فقیرنشین زمزم از منطقه 17 شهر تهران به منظور کسب شناخت لازم و ارائه راهبردهای مناسب میباشد. روش پژوهش از نوع توصیفیـ تحلیلی میباشد. دادههای مورد نیاز به روش میدانی و با استفاده از پرسشنامه خانوار گردآوری شد. حجم نمونه به روش کوکران و برابر با ۲۵۰ خانوار تعیین شد و نمونهگیری به روش تصادفی سیستماتیک انجام گرفت. اندازهگیری شاخصهای سرمایه اجتماعی و پایداری محیط کالبدی با استفاده از مدل SAW انجام شد. وزن شاخصها نیز با روش AHP گروهی و با پرسش از ۱۵ خبره دانشگاهی در رشتههای مرتبط بدست آمد. تحلیل دادهها نیز با روشهای آمار توصیفی، روش همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره انجام شد. یافتهها نشان داد مقدار شاخص کلی سرمایه اجتماعی محله زمزم برابر با عدد 32/2 و در حد متوسط به بالا میباشد. مقدار شاخص کلی کیفیت محیط کالبدی نیز برابر با ۷۱/۱ و بیانگر وضعیت پایین و نامناسبی میباشد. ضریب همبستگی بین پایداری محیط کالبدی و سرمایه اجتماعی 48/0 و در سطح 05/0 معنادار است. ضریب تبیین نیز نشان داد که بیش از 80 درصد از میزان پایداری کالبدی ناشی از شاخصهای اعتماد اجتماعی، مشارکت، همبستگی و شبکه اجتماعی است.
خلاصه ماشینی:
فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری/ سال ١٠/ شماره ٣٨/ پاییز ١٣٩٨ 17 وضعیت سرمایه اجتماعی محله زمزم بر حسب مؤلفه های مختلف : یافته های تحقیق در زمینه شاخص پیوندهای همسایگی مطابق جدول ٢ نشان داد که در اغلب گویه ها میانگین بالای عدد ٢ و بیانگر وضعیت متوسط تا زیاد میباشد.
مطابق جدول ٨، ضریب تبیین نشان میدهد که بیش از ٨٠ درصد از میزان پایداری محیط کالبدی، ناشی از شاخص های اعتماد اجتماعی، مشارکت ، همبستگی و شبکه اجتماعی است .
جدو ل ٨- رگرسیون اعتماد اجتماعی، مشارکت ، همبستگی و شبکه اجتماعی بر پایداری محیط کالبدی محله زمزم {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} منبع : یافته های تحقیق ، ١٣٩٦.
اما همانطور که نتایج این تحقیق نیز نشان میدهد بین میزان پایداری محیط کالبدی محلۀ زمزم و میزان سرمایه اجتماعی، در سطح اطمینان ٩٥ درصد و با ضریب ٠/٤٠٨، رابطۀ معناداری وجود دارد.
از این رو مطابق نتایج تحقیق که نشان میدهد بین سن ، تحصیلات و مدت اقامت ساکنان با پایداری محیط کالبدی محله زمزم رابطه معناداری وجود دارد؛ لازم است عوامل و شرایط اجتماعی محله نظیر تعلق مکانی، تمایل به ماندگاری در محله ، و وضعیت اجتماعی - اقتصادی بطور جدی مورد توجه قرار گیرد.
چنانچه در این زمینه پژوهش اسکندری ثانی و همکاران (١٣٩٣) نیز نشان میدهد ساکنان با وضعیت اقتصادی و تحصیلات متوسط و همچنین افراد متعلق به اکثریت قومی محله بیشترین کمک و مشارکت را در توسعه فعالیت های اجتماع محور دارند.
International Journal of Sustainable Building Technology and Urban Development 2, 276–282.