چکیده:
درباره تفسیر علمی، شرایط و ضوابط آن، دیدگاهها و رویکردهای متفاوتی وجود دارد که عوامل متعددی در این اختلاف و دیدگاهها نقش داشته است، ولی یکی از مهمترین عوامل عبارت است از نوع نگاه مفسران به جایگاه علوم در فهم قرآن؛ به طوری که بین برخی نومعتزله مثل نصر حامد ابوزید در اثر شرایط زمانی و پیشرفتهای علمی، نگاه جدیدی در تعامل با قرآن مطرح شده است؛ چرا که آگاهی از پیشرفت و اقتدار غرب، ایشان را واداشته با انگیزه نواندیشی، بین دین و مدرنیته سازگاری برقرار کنند و نیز بر آن داشته که رویکرد علمی را در تفسیر آیات قرآن مورد توجه قرار دهند. از این رو این دسته از دانشمندان، با توجه به اینکه که نوع نگاهشان به رویکرد تفسیر علمی اشتباه است، قائل به تاویلپذیری بسیاری از آیات قرآن و اثرپذیری قرآن از فرهنگ زمانه و سیلان داشتن معانی قرآن و تاریخمندی قرآن شدند و هم عملا معیارها و ضوابط تفسیر قرآن را رعایت نکردند و اما با وجود این، داعیه نواندیشی و تفسیر علمی داشتند. با تتبع در آثار و اندیشههای آنان درمییابیم که این نوع برداشتها هم دارای آسیبهای مبنایی و غایی بوده و هم آسیبهای روشی را در بر دارد. اما آیةاللّٰه معرفت ضمن اینکه تفسیر علمی را موجب فهم بهتر آیات علمی میداند، قائل است که باید معیارهای تفسیر علمی رعایت شود و همواره بر این نکته تاکید دارد که باید از علوم قطعی استفاده کرد و با دور بودن از محاذیر تاریخمندی قرآن و تاویلات نابهجا در تفسیر قرآن، از آسیبهای تفسیر علمی به دور بود. ما در این مقاله با تطبیق بر دیدگاه و نظرات آیةاللّٰه معرفت، دیدگاه نصر حامد ابوزید را مورد نقد و بررسی قرار میدهیم.
here are different views and approaches to scientific
interpretation, its terms and conditions, and many factors have
contributed to these differences, but one of the most important is the
interpreters’ view of the place of science in understanding the Qur'an
so that among some neo-Mu'tazilah, like Nasr Hamed Abu Zaid, as a
result of current time and scientific developments has been given a
new look at interaction with the Qur'an; Because the awareness of the
successful development of the West forced them to reconcile religion
and modernity with the motivation of contemplation, and intended to
take a scientific approach to the interpretation of Qur'anic verses.
Hence, among these scholars, considering that their approach to
scientific interpretation is incorrect, Scholars have interpreted many
verses of the Qur'an that the Qur'an accepted from the culture of the
time and had the meanings of the Qur'an and the Qur'anic history and
the standards of interpretation of the Qur'an were not practically
observed, but they still had the claim of reflection and scientific
interpretation. By looking at their works and thoughts, we find that these
kinds of interpretations have both basic and eternal damage as well as
methodological damages. But Ayatollah al-Ma'rifat while considers
scientific interpretation leads to better understanding of scientific verses
but the criteria for scientific interpretation must be observed, and he
has always emphasized that definitive science must be used and by
being far from the misplaced interpretations of Qur'anic commentary,
we avoid the damages of scientific interpretation. In this essay, we
criticize Nasr Hamed Abu Zaid’s viewpoint by comparative surveying
Ayatollah Ma'rifat’s views.
خلاصه ماشینی:
نقد رویکرد نصر حامد ابوزید در تفسیر علمیبر اساس دیدگاه آیةاللٰه معرفت( ( حسین علویمهر ( عبداللٰه جبرئیلی جلودار چکیده درباره تفسیر علمی، شرایط و ضوابط آن، دیدگاهها و رویکردهای متفاوتی وجود دارد که عوامل متعددی در این اختلاف و دیدگاهها نقش داشته است، ولی یکی از مهمترین عوامل عبارت است از نوع نگاه مفسران به جایگاه علوم در فهم قرآن؛ به طوری که بین برخی نومعتزله مثل نصر حامد ابوزید در اثر شرایط زمانی و پیشرفتهای علمی، نگاه جدیدی در تعامل با قرآن مطرح شده است؛ چرا که آگاهی از پیشرفت و اقتدار غرب، ایشان را واداشته با انگیزه نواندیشی، بین دین و مدرنیته سازگاری برقرار کنند و نیز بر آن داشته که رویکرد علمی را در تفسیر آیات قرآن مورد توجه قرار دهند.
حاصل کلام ایشان در این موارد آن است که قرآن، اشارههای علمی متعددی در مورد جهان، انسان و طبیعت دارد که فهم آنها در پرتو علوم قطعی جدید حاصل میشود، ولی در تفسیر علمی باید از تحمیل نظرات بر قرآن پرهیز کرد و در ادامه آورده است قرآن تمام جزئیات علوم را بیان نکرده است ولی در همان حوزهای که حقایق و اسرار علمی جهان را بیان کرده است، اعجاز علمی قرآن اثبات میشود و از آنجا که تحدی قرآن شامل همه نسلها و عصرها میشود، علاوه بر فصاحت و بلاغت، اعجاز علمی را نیز پوشش میدهد (ر.