چکیده:
اوجگیری تاثیرپذیری ایرانیان از فرهنگ و تمدن غربی در زمانة تاریخی مشروطیت و عصر پهلوی اول، موجب شد جریانهای اسلامی در مقام دفاع از معتقدات دینی با روشهای گوناگون به مقابله با افکار غربگرایان پرداختند. یکی از عرصههای فعالیت این جریانها، مطبوعات بود. پژوهش حاضر درمقام پاسخ به این سوال است که مطبوعات دینی و مذهبی این دوره کدام مسائل زمانة خود را به نحو انتقادی مورد توجه قرار دادند؟ نتایج پژوهش نشان میدهد این مطبوعات ـ که در درون خود تفاوتهایی داشتند ـ مسائل و موضوعات متعددی را طرح و دیدگاههای غربی را نقد نمودند. برخی از مهمترین مسائل مطروحه عبارتند از: نظام آموزشی و فرهنگی غرب، مسائل زنان (مانند حجاب، حضور اجتماعی و تحصیل و علمآموزی زنان)، عقبماندگی مسلمانان و راهکار رفع آن، لزوم تفسیرهای روزآمد صحیح از تعالیم اسلامی، و لزوم اجرای قوانین اسلامی. روش پژوهش کتابخانهای است، یافتههای کمّی و کیفی، مورد بررسی و تحلیل تاریخی قرار میگیرند.
خلاصه ماشینی:
از سال 1312ش که فضای عمومی کشور، تحت تأثیر تبلیغات طرفداران کشف حجاب قرار داشت، فعالیت مجلات دینی نیز در این خصوص بیشتر شد؛ بهطوریکه در این سال در هر شماره از دو مجله دینی که توانسته بودند به حیات خود ادامه دهند (دعوت اسلامی و الاسلام)، مقالهای مرتبط با زنان و حجاب نشر مییافت.
خواستیم مدلل بداریم که این سخن خطاست؛ قرآن و اخبار اهلبیت رسالت( به هئیت جدید نزدیکتر است تا هیئت قدیم؛ بلکه بعضی آیات قرآن تصریح دارد به بعض مقاصد آنها» (الاسلام (شیراز)، س 8، ش 5، ص 8)؛ «به دلیل و برهان ثابت خواهیم کرد که بر خلاف بعضی از ادیان که با ترتیبات علمیه حاضره، منافات دارند، تعلیمات شرع شریف اسلام مطابق و موافق قوانین صحیه جدیده است!» ( صدای اسلام، س 1، ش 4، ص 4)؛ «در عصر طلائی امروزه که دوره کمال خلقت است، پیروی ادیانی که برای دوره طفولیت خلقت نازل شده است (و اگر تحریف هم نشود) خارج از دائره منطق و عقل بوده است و بلکه تعالیم عالیه و کامله دین اسلام، با دوره ترقی بشر کاملا موافقت دارد» (تذکرات دیانتی، س 1، شماره (مقاله) 13، ص 7ـ8)؛ «حال مقتضی است که از آثار آل اطهار اخبار ائمه، بعضی رموزات بلکه مقصود اصلی از آیات را استنباط، تا مختصر کشف نقاب از خورشید عالمتاب گردیده» (الدین و الحیات، س 1، ش 7، ص 6).