چکیده:
حکمرانی سیاست STI گسترهی وسیعی از فعالیتهای مرتبط با تعاملات پیچیدهی نقشآفرینان مختلف بمنظور ایجاد تفاهم میان منافع متضاد را در بر می گیرد. از آن جایی که مفهوم نوآوری ماهیتی افقی وبینِ بخشی دارد و به عنوان نتیجه تعاملات پیچیده و تکامل نقشآفرینان، نهادها و ارتباطات آنها شناخته میشود و به علت گسترش محدودهی آن از علموفناوری به سایر حوزههای سیاستی مانند آموزش، بهداشت، کشاورزی و صنعت، مطالعه حکمرانی در سیاستگذاری STI ضروری است. در این مقاله، تکامل حکمرانی سیاستگذاری نوآوری در ایران بین سالهای 1369 تا 1398 با رویکرد حکمرانی شبکهای و با استفاده از نگاشت تاریخی دادهها با تکیه بر مصاحبه باخبرگان و مطالعهی اسناد بررسی شده و چهار دورهی اصلی شناسایی شده است. دوره اول، توجهات به هماهنگی افقی-سیاسی و توسعهی کمّی آموزش عالی درراستای اهرم کردن نیروی انسانی برای توسعه علمی؛ دوره دوم، توجه به انسجام سیاستی در علم، فناوری و نوآوری و نهادسازی؛ دوره سوم، برنامهریزی و پایش یکپارچه و سیاستهای افقی نوآوری و دوره چهارم، یادگیری و هوشمندی سیاستی و بهکارگیری فناوری در بخشهای غالب اقتصادی. در این چهار دوره، روند تکاملی حکمرانی، از حکمرانی دستگاهی متمرکز بر آموزش عالی به حکمرانی چندمرکزی و مبتنی بر نوآوری در بخشهای مختلف اقتصاد نمایان است. اگرچه مشکلات مهمی نیز باقی مانده که همپوشانی میان نهادها و سیاستها و ضعف هوشمندی و یادگیری سیاستی در مقایسه با سایر ابعاد و بهینهنبودن مسیر تکامل حکمرانی، مهمترین آنها هستند. بر این اساس میتوان باطراحی سازوکارهایی متمرکز بر نقاط ضعف و قوت، حکمرانی در این حوزه را بهبود داد.
The governance of the STI policy covers a wide range of practices and activities related to complex interactions among different actors in order to converge the conflicting interests in the policy process. Since the concept of innovation is horizontal, inter organizational, and inclusive, and also is known as a result of complex interactions and the evolution of actors, their institutions and their relations, and because of the extension of its scope from science and technology to other policy areas such as education, health, Agriculture and industry, the study of governance in STI policy seems essential. In this article, Iranian innovation policy making governance during 1990 – 2017 is studied by historical data mapping method. Generally, four main stages for STI policy making can be defined: First stage includes attention to horizontal coordination and higher education quantitative development according to human resource based approach to scientific progress. In the second stage, focusing on policy coherence in science,technology, innovation and institutionalization for them. The third stage includes focusing on integrated planning and monitoring & innovation horizontal policies. Finally, in the fourth stage, understanding the importance of policy intelligence & learning and focusing on deployment of technology in different parts of Iran economy. Totally, during these four stages, network governance impact on STI policies from higher education to other parts of Iran economy is significantly emphasized. However, there are some challenges in this category such as overlap between different institutions and policies, inadequate policy intelligence and policy learning and non-optimal evolution of governance.
خلاصه ماشینی:
از آن جايي که خود مفهوم نوآوري نيز ماهيتي افقي، بين بخشي و فراگير دارد، بيش از پيش به عنوان نتيجه تعاملات پيچيده و تکامل نقش آفرينان ، نهادها و ارتباطات شناخته شده و هم چنين با پيچيدگيهاي روزافزون بويژه گسترش محدوده ي سياست علم وفناوري به ساير حوزه هاي سياستي مانند آموزش ، بهداشت ، کشاورزي، صنعت و نظاير آن ، روبرو است ، مطالعه حکمراني در فضاي سياست گذاري STI موضوعي اساسي محسوب ميشود.
حاکم بودن نگاه خطي و سلسله مراتبي، نبود هماهنگي ميان نقش آفرينان اين حوزه و هم چنين ميان آن ها و ساير نقش آفرينان اقتصادي و سياسي کشور، نبود انسجام و يکپارچگي در اين سياست ها به ويژه ميان سياست هاي علمي و سياست هاي فناوري و نوآوري و عدم توجه به خلق ثروت ، نبود اعتماد و مشارکت کافي ميان ذينفعان و نهايتا شکل نگرفتن سازوکارهاي يادگيري سياستي و هوشمندي سياستي در اين نظام ، منجر به تمرکز بر بهبود حکمراني اين حوزه در طي اين چند دهه شده است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ١: نگاشت تاريخي مهم ترين رخدادهاي حکمراني در سياست گذاري علم ، فناوري و نوآوري در گذر زمان ٤-١- دوره ي اول (١٣٦٩-١٣٨٣)، جوانه هاي هماهنگي افقي : اهرم کردن نيروي انساني براي توسعه علمي از طريق توسعه ي کمي آموزش عالي در اين دوره توسعه ي کمي قابل توجهي در نظام آموزش عالي کشور اتفاق ميافتد که ناشي از غلبه تفکر خطي به توسعه فناوري است .