چکیده:
عنصر اصلی احساس هویت ملی» سرزمین مشترک است. احساس تعلق به
یک سرزمین همواره با ملاحظات جغرافیایی شروع میشود و همیشه میان
دلبستگی به آن و احساسات جهانی نوعی تعارض و کشمکش وجود دارد که
نقش هویت ملی را آشکارتر میکند. تعرض به مرزهای هویتی ایران» در پی
جنگهای ایران و روس» در شمار مهمترین حوادث تاریخ معاصر است.
شهنشاهنامه صبا بهعنوان اثری شاخص در این برهه حساس شکل میگیرد.
در این پژوهش میزان توجه صبا به مرزهای ایران و حساسیت وی» نسبت به
هویت جغرافیایی را با روش تحلیلی توصیفی و با رویکرد تحلیل محتواء مورد
بررسی قرار میدهیم. بسامد بالای واژه مرز در شهنشاهنامه و تااکید صبا
روی شهرهای مرزی ایران -همراه با تاسف وی نسبت به شکست ایرانیان
در جبهههای مرزی یا تعصب نسبت به پیروزیهای عباسمیرزا - نشان
میدهد میزان بازتولید موّلفههای هویت جغرافیای در این اثر به مراتب از
سایر موّلفههای هویت ملی بالاتر است.
خلاصه ماشینی:
بسامد بالای واژه مرز در شهنشاهنامه و تأکید صبا روی شهرهای مرزی ایران ـ همراه با تأسف وی نسبت به شکست ایرانیان در جبهههای مرزی یا تعصب نسبت به پیروزیهای عباسمیرزا ـ نشان میدهد میزان بازتولید مؤلفههای هویت جغرافیای در این اثر به مراتب از سایر مؤلفههای هویت ملی بالاتر است.
درحالیکه سلسله جنگهای ایران و روس تهدیدی برای هویت ملی ایرانیان بود، شهنشاهنامه صبا بهعنوان اثری شاخص در این برههی حساس تاریخی شکل گرفت.
با توجه به تهدید هویت جغرافیایی وطن و تغییراتی که بر جغرافیای ایران تحمیل شده و حساسیت شاعران این دوره را به جغرافیای هویتی و ملی برانگیخته است، مقاله حاضر بر آن است تا به سؤالات زیر پاسخ دهد: هویت جغرافیایی چیست؟ مؤلفههای آن کدامند؟ حساسیت صبا روی این مؤلفهها تا چه اندازه بوده و شهنشاهنامه تا چه حد آنها را پوشش میدهد؟ روش تحقیق روش تحقیق در این پژوهش، روش تحلیل محتوا با رویکرد توصیفی است و از نوع پژوهشهایی است که مقدمات و اطلاعات اولیه آن با روش تحلیلی بررسی شده است.
وی، پیش از انعقاد قرارداد ننگین ترکمنچای درگذشت و شکستهای ایران در دور دوم جنگهای ایران و روس را ندید، لیکن جدایی بخشی از سرزمینهای قفقازی ایران، بر اثر عهدنامه گلستان را دیده و با تکرار مؤکد نام شهرها و زمینههای از دست رفتن آنها، لشگرکشیهای متعدد عباسمیرزا و فتحعلیشاه به شهرهای مرزی، حساسیت خود را به این شهرها و مرز و بوم نشان داده است (طاهریخسروشاهی، 1388: 153).