چکیده:
ردیف یکی از عوامل تاثیرگذار در زیباییآفرینی، و از ارکان تشکیل دهندة موسیقی کناری شعر است که در شعر فارسی از جایگاه برجستهای برخوردار است و شاعران پارسی سرا از دیرباز به کاربرد ردیف، اهتمام داشتهاند. هر چه شعر فارسی بهسوی تکامل روی نهاده، کاربرد ردیف، نمود بیشتری پیداکرده است و شاعران بهمرور، به ردیف هایی از انواع کلمه روی آوردهاند. از جمله کسانی که انواع ردیف نقش عمده در موسیقی شعر او دارد، سلطان ولد است که در غزلهای خود از انواع کلمه در جایگاه ردیف بهره برده است. این پژوهش، با رویکرد متن محور، و از زاویة آمار به انواع ردیف و کارکردهای آنها در غزلهای سلطان ولد میپردازد؛ بنابراین ابیات مردّف و غیر مردّف و انواع ردیف در کلّ غزلهای این شاعر که حجم قابل توجّهی از دیوان وی را شامل میشود، مورد بررسی قرار گرفت و درنهایت مشخص شد غزلهای مردّف سلطان ولد بسیار بیشتر از غزلهای غیر مردّف اند و بسامد انواع ردیف نیز نشان میدهد که ردیفهای فعلی پربسامدترین نوع ردیف در غزلهای سلطان ولد است. از سوی دیگر، کارکردهای ردیف در غزلهای وی از دیدگاه موسیقایی، القایی و بلاغی نیز بررسی شدو این نتایج بدست آمد که شاعر از ردیف، در جهت اهداف خود از جمله: زیبایی آفرینی، بیان اندیشه و بازتاب احساسات خود و... در شعر خود بهره جسته است.
Rhyme is one of the factors influencing the aesthetic creation, and is one of the components of the compilation of the poetry, which has a prominent position in Persian poetry, and the Persian poets have long been concerned with its application. As the Persian poetry evolves, the application of the rhyme becomes more visible and the poets have gone through a variety of words. Among those that types of rhyme play a major role in the poetry of his poetry, is Sultan Walad, who has used a variety of words in rhyme position in his lyrics. This research, with a text-oriented approach, and from the angle of statistics deals with the types of rhyme and their functions in Sultan-Walad’s lyrics; thus the rhymed and non- rhymed poems and the various types of rhyme in the lyrics of the poet, which include a considerable amount of his Diwan were studied and finally It was found that the his rhymed lyrics are much more than non-rhymed lyrics, and the frequency of all kinds of rhymes also shows that the verbal rhyme are the most frequent type of rhymes in the sultan Walad's lyrics. On the other hand, the functions of rhyme in his lyrics were also investigated from the musical, inductive and rhetorical points of and we concluded that the poet has used the rhyme for his purposes, including: aestheticizing, expressing his thoughts, and reflecting his own feelings and ...in his poetry.
خلاصه ماشینی:
در غزلهای سلطان ولد بسامد زیاد ردیفهای گروهی و جملهای، که از بلندترین ردیفها به شمار میرود، نسبت به اقسام ردیف کلمهای، همچنین بهرهگیری سلطان ولد از ردیفهای فعلی مرکب و پیشوندی و نیز استفاده از ساختهای طولانیتر زمانی نظیر مضارع استمراری و مستقبل بیانگر توجه و نکته سنجی این شاعر در ایجاد تناسبی قوی و ملموس در ابیات غزل از حیث شنیداری و دیداری است.
با توجه به آنچه گفته شد، چنین استنباط میشود که بسامد زیاد ردیف فعلی در غزلهای سلطان ولد از روحیة پویا و عملگرای این شاعر حکایت دارد به ویژه اینکه بیشتر این افعال نیز از نوع فعل تام است.
برای مثال وی غزل زیر، برای بیان احساسات خود و همراه نمودن مخاطب در مسیر و افکار خود در برخی از غزلهای خود از ردیف بهره برده است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ( سلطان ولد، 1338: 202) از دیگر کارکردهای ردیف در غزل سلطان ولد میتوان به موارد زیر اشاره کرد: 3-6- ایجاد وحدت، بین سراینده و خواننده: ردیف میتواند میان شاعر و خواننده، وحدت و یگانگی در فکر و اندیشه، ایجاد نماید.
همچنین در مورد زیر همسانی مصوت بلند « ا» در ردیف و قافیه باعث ایجاد موسیقی در پایان ابیات شعر شده است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 20) 3-10- القای حس درونی شعر گاهی شاعر با تکرار یک واژه یا عبارت در ردیف شعر، در پی القای حس درونی خود به مخاطب است.