چکیده:
مقالهی حاضر با معرفی انواع نامههای فارسی میانهی سدهی هفتم شامل پاپیروس و پوستنوشته در مصر، در زمان چیرگی ارتش خسرو دوم (618- 628 م.)، به بررسی نوع خط، سبک نگارش و ادبیات این اسناد خواهد پرداخت که به خط تحریری شکستهای نوشته شده که میتواند به عنوان آخرین گونه کاربردی خط در دوره ساسانی شناخته شود. در عین حال این نامهها نمایانگر فعالیتهای چندجانبهی ایرانیان در مصر هستند. مکاتبات یادشده، تنها میان ایرانیان رد و بدل نمیشده؛ بلکه مابین ایرانیان و کارمندان و صاحبمنصبان مصری هم، که قبل از ورود ایرانیان، با نظام دیوانی روم آشنایی کافی داشتند، بوده است که نشان تعامل اجتماعی و به ویژه اقتصادی میان دو گروه و تاثیرپذیری آنها از هم نیز هست. این نامهها به لحاظ زبانشناسی، ادبی و تاریخی قابل بررسی هستند. پاپیروس و پوستنوشتههای یاد شده، در بعد واژگان، نحو و سبک نگارش با نوشتههای فارسی میانهی کتابی تفاوتهایی دارند که از خلال آنها، تحول خط از صورت کتیبهای به شکسته بررسی میشود. ادبیات این پاپیروس و پوستنوشتهها، به ویژه در بخش نامههای رسمی به عنوان نمود کلی مکاتبه دورهی ساسانی، به نحوی است که سعی شده از طریق ریختارها و الگوهای ثابت، موجز اما گویا و موثر باشد.
Introducing a variety of seventeenth-century Middle Persian forms of letters including papyrus and parchments, found in Egypt during the time of Khosrow II army’s domination (618-628 CE.) , the present article is going to study script, composition style and literature of these documents written in a cursive script which can be regarded as the last practical variation script in Sasanian era. Also, these letters represent the multilateral activities of Iranians in Egypt. These letters were not only shared among Iranians, but also between Iranians and Egyptian officials who, prior to the arrival of Iranians, had a good knowledge of the Roman ministerial system, which indicated the social interaction, and particularly the economic interrelationbetween the two groups and their mutual impact. These letters will be studied in terms of lexicon, historical and literary aspects. Papyri and Parchment writings, mentioned here, differ from Book Pahlavi in vocabulary, syntax and style. Through studying these differences, it is possible to investigate the evolution procedure during which lapidary script developed to cursive. Literature applied in these Papyri and parchments, particularly official letters, as Sassanian typical correspondence in the time mentioned, had a tendency to follow fixed patterns, and seem to be concise and effective enough.
خلاصه ماشینی:
ادبیات این پاپیروس و پوستنوشتهها، بهویژه در بخش نامههای رسمی، درحکم نمود کلی مکاتبۀ دورۀ ساسانی بهنحوی است که سعی شده تا از طریق ریختارها و الگوهای ثابت موجز و درعینحال گویا و مؤثر باشد.
2. 5 نحو در فارسی میانۀ کتابی معمولاً برای واژۀ «خدای» از صورت hwt’y استفاده میشود، اما در پاپیروسها براساس پاپیروسهای شمارۀ 5، 136، 137، 327 واژۀ xwadāy شامل نویسۀ است و بهصورت hwt’yk' نوشته شده که ابتدا بهغلط آن را همان «خدای» میخواندند؛ اما قیاس میان پاپیروسهای بیشتر و دریافتن تفاوت خط و نگارش و نیز نحوۀ قرارگیری آن باعث شد تشخیص دهیم که این واژه کاربرد صفتی دارد.
در پاپیروس 74 در سطر 4-5 از پشت صفحه چنین نوشته شده است: ˁL L nʼmk' ʼy ˁBYDWNty/ ō man nāmag-ē kunēd «به من نامهای بنویسید» (فعل دوم شخص جمع و امر kunēd است) و مورد دوم / ( –tny) که در سطر 3 از پاپیروس 69 و نیز سطرهای 1و 2 از پاپیروس 81 واضحتر است و از نحو خاص در این دو پاپیروس برمیآید که خوانش آن (–tan) و یا (–dan) برای مصدر باشد.
در زمینۀ حرف اضافه در فارسی میانه (کتابی) چهار حرف اضافۀ رایج این زبان az (از)، ō (به، برای)، pad (نزد، به، برای)، و rāy (بهعلت) را باید نام برد که از بین آنها ō و pad در پاپیروسها و بهویژه سفالنوشتهها کمکاربردتر است (Weber 1992: 232).