چکیده:
محمد طرزیافشار شاعر عهد شاه عباس دوم و شاه صفی از ایل افشار است که متاسفانه، تاکنون چون مرواریدی مکنون در صدف خمول و گمنامی مانده است. زبان او در آثارش ویژگی خاصی دارد که در آثار شاعران دیگر کمتر دیده شده است. این پژوهش بر آن است تا به طریق تحلیلی اشعار طرزی را بررسی کند و نشان دهد تغییراتی که طرزی در آن روزگاران در مورد واژگان انجام داده، امروزه تحت عنوان هنجارگریزی مطرح میگردد. در اینگونه فراهنجاری، شاعر، واژگان و ترکیبات جدیدی را ابداع میکند که در زمان وی کاربرد نداشته است. نتایج تحقیق نشان میدهد طرزی از اسم عام مصدر جعلی ساخته و از ترکیب اسم خاص و نشانه مصدری «یدن» نیز در ساختن فعلهای تازه بهره برده است. دو اسم مترادف (معطوف ومعطوف علیه) نیز، که به صورت مصدر جعلی درآید، از کلام طرزی، طرز دیگر میسازد. وی تنها از کلمات مفرد مصدر جعلی نمیسازد بلکه در این خصوص از واژگان مرکب یا عبارت هم استفاده میکند و به این ترتیب، واژگانی نو ابداع مینماید. از مضاف و مضافالیه هم واژه میپردازد. ساخت مصدر جعلی از حرف و ضمیر در اشعار طرزی دیده میشود و این نکته شامل حروف عربی هم میشود.
خلاصه ماشینی:
در دیوان طرزی مادهتاریخی نوشته شده است که ذکر میکند طرزی در سال 1059 هنوز در این دار فانی میزیسته است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (طرزی افشار 1338: 256).
انزابینژاد در مقالهای تحت عنوان «طرزی افشار شاعری یگانه، شیوهای یگانه»، که در مجلۀ نامة فرهنگستان چاپ شده است، به سبک شعری طرزی و کاربرد افعال جعلی در محاوره و حتی در مطبوعات و کتابها اشاره میکند و میافزاید که بهرغم خواست ما طرز این شاعر در ابعاد مختلف جای خود را باز کرده است و ما از پذیرفتن آن ناگزیریم (انزابینژاد 1379: 103).
2. ویژگیهای زبانی طرزی افشار محمد طرزی افشار، در حوزة زبان شیوة جدیدی را ابداع کرده و پیوسته این شیوه را مایة نازش خود دیده و بدان بالیده است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (طرزی افشار 1393: 92).
برای نمونه، از معمار مصدر جعلی بمعمارد را ساخته است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (غزل 8: ب 2).
به این ترتیب، واژگان نویی ابداع میکند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (غزل 74: ب 3).
اما خود طرزی بر این باور نیست و فوقی را در شاعری در درجهای پایینتر و مقلد خود میداند که با او به رقابت و معارضه برخاسته است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (غزل 70: ب 7).