چکیده:
فعّالیت اصلی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با پیشرفت و توسعة کشور در زمینههای علمی همراه شده و بر این مبنا گروههای واژهگزینی به واژههای علمی و تخصّصی پرداختهاند. طبق مصوّبة سیصد و سی و یکم شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی، معادلیابی عبارت است از برگزیدن یک واژه یا عبارت یا صورت اختصاری در مقابل لفظ بیگانه. در این مقاله، به واژههای مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی براساس رویکردهای صرفی و زبانشناختی و به منظور ارائة راهکارهای بهینه، جهت واژهگزینی و واژهسازی اصطلاحات پرداختهایم. این مقاله، از نظر هدف، از نوع پژوهشهای نظری است. روش تحقیق این مقاله بهصورت تحلیل محتوا میباشد. اطّلاعات و مواد اوّلیة آن به روش اسنادی و سندکاوی کتابخانهای از کتب و منابع مرتبط گردآوری شده است که شامل کلّیة واژههای مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی دفتر اوّل تا سیزدهم (1395-1376) میشود. در این پژوهش، از شیوة تجزیه و تحلیل کیفی استفاده شده است. نتایج برگرفته از این پژوهش نشان میدهد فرهنگستان از تمام امکانات بالقوّه و بالفعل واژهسازی در زبان فارسی بهره نبرده است و اینکه واژهسازی بر اساس صرف اشتقاقی، بیش از همه چارة کمبود واژگانی فارسی میباشد. بر اساس یافتههای تحقیق از 42800 واژة مصوّب با حذف مشترکات، حدود 188 واژه سرواژه، حدود 7 واژه ادغام، حدود 2663 واژههای قرضی، حدود 47 واژه مضاعفسازی و حدود 6700 واژه از راههای اصلی واژهسازی و بقیه ترجمة قرضی هستند و فرهنگستان زبان و ادب فارسی از قیاس و نوآوری برای ساخت واژگان استفاده نکرده است.
The main activity of Academy of Persian Language and Literature is accompanied with progress and development of country on the basis of the science and in this regard the terminology work groups have dealt with the specialized and scientific lexis. In this research we study approved terms of Academy of Persian Language and Literature based on linguistic and morphological approaches to present optimal ways for terminology work and word formation. The research is theoretical and the way of research is content analysis in method of qualitative analysis. The terms and the related data which are all the approved terms of Academy of Persian Language and Literature, thirteen note (1395-1376), which were collected in library method. The findings of the research revealed that Academy of Persian Language and Literature did not exploit of all potential and actual abilities of word formation in Persian language and word formation based on derivational morphology is the best solution for deficit of lexis of Persian language. The study showed from all the approved terms (32800), about 1310 loan word ( except for Arabic words and omitting the common words), about 17 terms reduplication( omitting the common words) and just 7656 terms ( omitting the common words) were formed from main ways of word formation and the rest of terms are calque and there is not any innovation in the approved terms of Academy of Persian Language and Literature.
خلاصه ماشینی:
اطّلاعات و مواد اوّليۀ آن به روش اسنادي و سندکاوي کتابخانه اي از کتب و منابع مرتبط گـردآوري شده است که شامل کّليۀ واژه هاي مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسـي دفتـر اوّل تـا سـيزدهم (١٣٩٥-١٣٧٦) مي شود.
نتايج برگرفتـه از ايـن پـژوهش نشـان مي دهد فرهنگستان از تمام امکانات بالقوّه و بالفعل واژه سازي در زبان فارسي بهره نبرده است و اينکه واژه سـازي بر اساس صرف اشتقاقي ، بيش از همه چارة کمبود واژگاني فارسي مي باشد.
بر اساس يافته هاي تحقيـق از ٤٢٨٠٠ واژة مصوّب با حذف مشترکات ، حدود ١٨٨ واژه سرواژه ، حـدود ٧ واژه ادغـام ، حـدود ٢٦٦٣ واژه هـاي قرضـي ، حدود ٤٧ واژه مضاعف سازي و حدود ٦٧٠٠ واژه از راه هاي اصلي واژه سـازي و بقيـه ترجمـۀ قرضـي هسـتند و فرهنگستان زبان و ادب فارسي از قياس و نوآوري براي ساخت واژگان استفاده نکرده است .
فعّاليت اصلي فرهنگستان زبان و ادب فارسي ، با پيشرفت و توسـعة کشـور در زمينه هاي علمي همراه شده و بر اين مبنا گروه هاي واژه گزيني به انتخـاب واژه هـاي علمي و تخصّصي پرداخته اند.
بوييج (Booij) در کتاب خود آورده است که براساس فرض وجود عنصر واژگـاني ، دو کاربرد صرف از هم متمايز مي شوند: از يک طرف ، ابزارهاي صرفي که بـراي توليـد واژه هاي تشکيل دهندة صيغگان به کار مي روند و از طرف ديگـر، ابزارهـاي صـرفي کـه براي توليد عناصر واژگاني جديد از عناصر واژگاني موجود مورد استفاده قرار مي گيرند.