چکیده:
اکوتوریسم یا گردشگری طبیعی یکی از انواع گردشگری طبیعت مبنا است که بر تعامل با محیط طبیعی تقریبا بکر، حفاظت و آموزش تاکید دارد. لاله واژگون (Fritillaria imperialis L.) به عنوان یک گونه نادر گیاهی و اثر طبیعی ملی دارای اهمیت ویژه به لحاظ زیبایی و رونق گردشگری طبیعی است، اما از طرف دیگر مهمترین رویشگاه این گیاه در دشت لاله استان چهارمحال و بختیاری به واسطه گردشگری بدون برنامهریزی در معرض خطر از بین رفتن است. تحقیق حاضر با هدف حفاظت از این جاذبه گردشگری طبیعی، به ارائه یک پهنهبندی حفاظتی- گردشگری از رویشگاه این گونه پرداخته است. این رویشگاه به مساحت تقریبی 12100 هکتار در شهرستان کوهرنگ و 85 کیلومتری شمال غرب شهرکرد واقع گردیده است. مراحل انجام این تحقیق شامل شناسایی منابع فیزیکی پایه (شیب، جهت، ارتفاع و خاک) و زیستی (پوشش گیاهی) و تهیه نقشههای مربوط به آنها، وزن دهی به پارامترهای مختلف خاک و پوشش گیاهی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی و اهمیت آنها در امر حفاظت و گردشگری از دید متخصصین، و در نهایت اجرای زونبندی بر اساس سناریونویسی و با استفاده از نرمافزار 9.2 Arc GIS بوده است. مطابق نتایج در این حوزه میتوان سه پهنه حفاظت کامل(قرق) با مساحت 09/607 (02/5 درصد حوزه)، حفاظت خاک همراه با استفادههای سنتی (چرای دام و غیره) با مساحت 7/3285 (15/27 درصد کل حوزه) و گردشگری در حد ظرفیت برد محیط (تفرج گسترده) با مساحت 15/2451 هکتار (26/20 درصد کل حوزه)، شناسایی نمود. نکته قابل توجه این است که پهنه گردشگری متمرکز به گونهای که دارای شرایط مطلوب جهت بازکاشت لاله واژگون نیز باشد در حوزه توف سفید یافت نشد که نشان از شدت تخریب در گذشته دارد.
Naional parks, natural national monuments and conservation areas are favourite destinations of ecotourists in the world. Fritillaria imperialis as a rare species plant and natural national monument is important for its aesteics and ecotourists attracion aspects. But in other hand its unique habitat has been faced risk of deterioration due to the lack of planning and management. This research takes in to consider conservation and ecotourism values and do a sensitivity analysis and zonning based on soil and vegetation types. The study area (Toof Sefid watershed) with 12100 ha area locaed in Koohrang town, 85 km north of Shahrekord. In the first phase of research, land forms (slope, aspect and elevation), soil and vegetation types were identified and mapped by field and laboratory works. using dual comparative matrix weight of each criterion of soil and vegetation factors were determined in terms of their important in a recreational/conservational zoning from expert point of view. These weights multipled by their values and results standardized in 0-1 domain. Then using formultion of scenarios (absolute conservation, Conservation and rehabilitation, Soil conservation and traditional uses, Ecotourism according to carrying capacity), zoning were implemented in Arc GIS 9.2. Results showed that there are three zones in study area including absolute conservation with 607.09 ha (5.02%), soil conservation in line with raditional uses like grazing with 3285.7 ha (27.15%) and ecotourism limited to carrying capacity with 2451.15 ha (20.26%). Outstanding point is that was not found rehabilittion zone for fritillaria imperialis which imply degredation of habitat in past.
خلاصه ماشینی:
(به تصوير صفحه مراجعه شود) شکل (1): موقعیت و مرز حوزه آبخیز توف سفید در کشور 3-2 روش تحقیق روش انجام این تحقیق ترکیبی از مطالعات میدانی و تهیه نقشههای لازم با استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی در هفت گام به شرح شکل 2 و طی مراحل زیر بوده است: آثار طبیعی ملی مطابق تعریف عبارتند از پدیدههای نمونه یا مجموعههای گیاهی و جانوری نادر یا اشکال و مناظر کمنظیر، ویژه و غیر قابل جایگزین که از جهات علمی، تاریخی یا طبیعی دارای ارزش حفاظتی میباشند (مجنونیان، 1379: 29).
(به تصوير صفحه مراجعه شود)سپس بر اساس و زن داده شده به هر يک از معيارهاي پوشش گياهي و خاک بر اساس چهار سناریو (جدول 2) و به کمک سيستمهاي اطلاعات جغرافيايي، منطقه مورد مطالعه طی مراحل زیر با هدف گردشگری و حفاظت پهنهبندی گردید: 1- محاسبه مقدار هر یک از معیارهای خاک و پوشش گیاهی بر اساس شاخصهای مربوطه و استانداردسازي این مقدار در دامنه صفر تا یک (اين کار با تقسيم هر مقدار بر بيشترين مقدار موجود انجام شد).