چکیده:
در قرن پنجم هجری، گسترة سلسلۀ سلجوقیان فراتر از مرزهای ایران کنونی را در بر میگرفت وآنان موجب پیوند تاریخ ایران با قلمروهای همسایه شدند. ازاینرو، بررسی تاریخ این سلسله از اهمیت دوچندان برخوردار است. در همین راستا، اثر سلجوقیان از آغاز تا فرجام، نوشتة ابوالقاسم فروزانی، در هفده فصل، تلاشی درجهت بررسی تمام جنبههای حکومت سلجوقی است. پرسشی که در این خصوص مطرح میشود این است که نویسنده تا چهاندازه براساس اهداف تألیف این کتاب مبنیبر ارائة متنِ درسی توانسته جنبههای مختلف حکومت سلجوقی را تحلیل و تبیین کند. بنابراین، در این مقاله با رویکرد انتقادی، شیوۀ تحلیلی و روایی کتاب بررسی شده است. براساس پژوهش صوتگرفته میتوان به این یافتهها اشاره کرد؛ بهرغم موضوعات متنوعی که این اثر دربارۀ سلسلۀ سلجوقیان پوشش میدهد، بهخصوص وجه تمدنی و فرهنگی که از مزایای مهم آن است، شیوة روایی در این اثر نمود غالب دارد، بهگونهایکه درجایگاه کتاب آموزشی دانشگاهی فهم تحلیلی دورۀ سلجوقیان براساس آن دشوار خواهد بود.
The Seljuks in the fifth century AH, due to the extent to which they extend beyond the borders of present-day Iran, have linked Iranian history with neighboring territories, which makes it important to examine the history of this dynasty. In this regard, the work of "Seljuks from the Beginning to the End" by Abolghasem Forouzani in seventeen chapters is an attempt to examine all aspects of the Seljuk government. The question that arises is to what extent the author has been able to analyze and explain the various aspects of the Seljuk government based on the publication objectivesof this textbook. Therefore, in this article, the critical and analytical approaches and book validity are investigated. According to the conducted research, various relevant findings can be pointed out. Despite the variety of topics covered by this work on the Seljuk dynasty, it is a highly valid resource, especially in regard to the civilization and cultural aspect, which are considered among its most significant advantages. However, the application of the narration method in this work is majorly prevalent. Using as an academic textbook, it will therefore be difficult to make an analytical understanding of the Seljuk era.
خلاصه ماشینی:
3. نقش شکلی و ساختاری فصل بندی کتاب سلجوقیان از آاز تا فرجام، در شکل ساختاری تلاش کرده تا با پی گیری توالی تاریخی، روایتی نظام مند از وقایع عصر سلجوقی در اختیار خواننده قرار دهد این اثر با سامان دهی هفده فصل در متن و با تفکیک و تمایز بین حوزه های مختلف مباحث متنوع را در جایگاه خود تحلیل میکند و همین امر ساختار مناسبی را برای کتاب به هـم راه داشـته اسـت .
درواقع ، مؤلف علاوه بر ارائـۀ اطلاعـات متنوع درباب جنبه های مختلف حکومت سلجوقی از ارتباط برقـرارکـردن میـان بخـش هـای مختلف این اثر عاجز میماند؛ برای مثـال ، فصـل نهـم کتـاب ، کـه بـه سلسـله هـای محلـی سلجوقی در کرمان و آسیای صغیر و سلجوقیانِ شـام مـیپـردازد، نویسـنده بـا ایـن مشـکل مواجه است .
آن چه از بیان رخدادهای این سلسله ها در این بخش استنباط میشود این اسـت که نویسنده از ارائۀ تصویری کلی از وضعیت این مناطق در دوره ای که از آن بحث مـیکنـد ابهام دارد و برای نمونه ، فقط به بیـان کشـمکش هـای حکـام سـلجوقی کرمـان مـیپـردازد (فروزانی ١٣٩٤: ٢٤٦- ٢٥٥) و ارتباط آن با بخش ها و مراکز دیگر قدرت روشن نمیشود.
در فصل یازدهم ، نویسنده در بیان ویژگیهای نهاد اتابکی اشاره میکند کـه نهـاد اتـابکی نهادی اجتماعی بوده و به نهادی سیاسی تبدیل شده است (همان : ٣٣٣)، اما الزامات و نتـایج این تبدیل در ساختار قدرت حکومت سلجوقی توضیح داده نشده و تقریبـاً بـه اشـاره ای در این باب اکتفا میکند.