چکیده:
هدف از نگارش مقالۀ حاضر نقد اثری با عنوان فهرستوارة نسخههای خطی کیمیا و علوم وابسته در کتابخانههای ایران است که زهره مازیار و نسیبه رنجبردار با مقدمهای بهقلم یوسف بیگباباپور در سال 1392 بهچاپ رساندهاند. باتوجهبه اینکه پژوهش در زمینة کیمیا در حوزة تمدنی اسلام و ایران در آغاز راه قرار دارد در نگاه نخست تدوین فهرستوارهای در این زمینه بسیار نویدبخش و مفید بهنظر میرسد، فهرستوارهها حلقة واسط بین پژوهشگران متون کهن و نسخ خطی هستند و تدوین یک فهرستواره اولین گام در مسیر پژوهشهای مبتنیبر نسخ خطی است. چنانکه در بخش نخست مقاله ذکر خواهد شد، تنها امتیاز اثر یادشده همین است. آنگاه در بخش دوم این مقاله کاستیهای این فهرستواره در شش محور طرح و بهاختصار بیان شده است. بهرهبردن انحصاری از فهرستوارة دنا بدون ارجاع مناسب به آن، اشتباهات و اغلاط نگارشی فراوان، و فروگذارکردن تعداد قابلتوجهی از نسخ خطی سه نقص اساسی است که متوجه این اثر است. درمجموع، آنچه در این فهرستواره آمده نهتنها حق مطلب را ادا نکرده است، بلکه بهزعم نگارندۀ این مقاله پژوهشگران این حوزه را دچار تشویش خواهد کرد.
“Catalogue of handwritten manuscripts on alchemy and related sciences within Iranian libraries” by Zohre Maziar and Nasibe Ranjbardar has been published in 2013/1392, along with an introduction made by Yousof Beyg Babaapour. Nowadays, since the research on Islamic alchemy is in its infancy, compilation of such a catalogue could be acknowledged as a necessary reference for future studies on alchemy. But, as concluded in this paper, that contribution would not be useful in the subject, in spite of its proper title. In our view, this catalogue shall mislead the researchers in detection of manuscripts. In present critical analysis, we have remarked six major deficiencies of this catalogue. Exclusive quotation from previously published DENA catalogue without appropriate referencing to it, frequent writing mistakes and omitting significant number of manuscripts could be reported as three major defects of this catalogue.
خلاصه ماشینی:
نقدی بر فهرست وارٔە نسخه های خطی کیمیا و علوم وابسته در کتاب خانه های ایران علی کاوسی رحیم * چکیده هدف از نگارش مقالۀ حاضر نقد اثری با عنوان فهرست وارۀ نسخه های خطی کیمیـا و علوم وابسته در کتاب خانه های ایـران اسـت کـه زهـره مازیـار و نسـیبه رنجبـردار بـا مقدمه ای به قلم یوسف بیگ باباپور در سال ١٣٩٢ به چاپ رسانده اند.
بهره بردن انحصاری از فهرست وارۀ دنا بـدون ارجـاع مناسـب بـه آن ، اشتباهات و اغلاط نگارشی فراوان ، و فروگذارکردن تعداد قابل توجهی از نسخ خطـی سه نقص اساسی است که متوجه این اثر است .
ازآن جاکه ذخایر قابل توجهی از نسخ خطی در کتـاب خانـه هـای ایـران قـرار دارنـد، تاکنون تلاش هایی برای فهرست نویسی آن ها انجام شـده اسـت ؛ مصـطفی درایتـی، کـه تعداد نسخه های خطی موجود در کتاب خانـه هـای ایـران را ٣٠٠٩٦٨ نسـخه برشـمرده است ، ٩٦ نفـر از فهرسـت واره نویسـان ایرانـی را نیـز نـام بـرده اسـت (درایتـی ١٣٨٨: چهل وپنج ـ چهل وهفت ).
است ، لازم بوده است که نویسندگان محترم به رسـم امانت داری علمی بر این مطلب تصریح کنند که آن چه در ایـن فهرسـت واره گـرد آورده انـد گزینش نسخ حوزۀ کیمیا از فهرست وارۀ دنا بوده است ؛ البته چنان که درادامه خـواهیم گفـت همین مقصود نیز حاصل نشده است .
باتوجـه بـه ایـن کـه در حـوزۀ کیمیای اسلامی، تاکنون فهرست وارۀ مستقلی تـدوین نشـده اسـت ، اگـر پـژوهش گـران حوزۀ کیمیا در جست وجوی نسخ به این فهرست واره استناد کنند، اعتبار پـژوهش هـای ایشان از پیش معلوم است !