چکیده:
سیلابها جزو فراوانترین و مخربترین بلایای طبیعی هستند که همه ساله موجب خسارات جانی و مالی سنگینی میشوند. خسارتهای سیلاب به دلیل دستکاری انسان در سیستمهای رودخانهای و ساخت و ساز در حریم رودخانهها دارای روند صعودی است. در این رابطه، یکی از مهمترین اقدامات غیرسازهای در جهت کاهش خسارات سیلاب تهیه نقشههای پهنهبندی خطر سیل و استفاده از آنها در برنامهریزیهای مکانی است. در این راستا، از مدل HEC-HMS برای شبیهسازی بارش- رواناب و شناسایی پهنههای سیلخیز و از منطق فازی به منظور رویهمگذاری لایههای موضوعی و تهیه نقشه خط سیلاب استفاده شد. نتایج شبیهسازی نشاندهنده کارایی بالای مدل HEC-HMS در شبیهسازی بارش- رواناب حوضه آبریز رودبال و برآورد دبیهای پیک سیلاب میباشد. تبدیل بارش به رواناب در سطح حوضه رودبال عمدتا در کنترل ژئومورفومتری و پوشش زمین میباشد. بیشترین ارتفاع رواناب و دبیهای پیک حوضه رودبال در زیرحوضههای بالادست است. این امر به دلیل شیب زیاد، نفوذپذیری اندک خاک، فراوانی سطوح غیرقابل نفوذ و CN بالاست. ترکیب لایههای موضوعی با استفاده از منطق فازی نشان داد که در حدود 6/8 درصد از سطح حوضه در پهنههای با خطر بسیار بالای وقوع سیلاب واقع شدهاند. این پهنهها عمدتا منطبق بر دشت سیلابی رودخانه رودبال میباشند. این اراضی به علت کمعرض بودن دره و شیب کم همیشه در معرض سیلاب هستند. اکثر سکونتگاههای منطقه مطالعاتی در پایین دست حوضه مستقر شدهاند. این امر باعث افزایش مخاطرات ناشی از سیلاب شده است.
خلاصه ماشینی:
شبيه سازي بارش - رواناب و پتانسيل سيل خيزي با استفاده از مدل HEC-HMS و منطق فازي مطالعه موردي حوضه آبريز رود بال در استان فارس محمد ابراهيم عفيفي استاديارگروه جغرافيا، واحد لارستان ، دانشگاه آزاد اسلامي، لارستان ، ايران تاريخ دريافت : ٩٨/٩/٣٠ تاريخ پذيرش : ٩٩/٢/٢١ چکيده سيلاب ها جزو فراوان ترين و مخرب ترين بلاياي طبيعي هستند که همه ساله موجب آسيب جاني و مالي سنگيني مي شوند.
در اين راستا، از مدل HEC-HMS براي شبيه سازي بارش - رواناب و شناسايي پهنه هاي سيل خيز و از منطق فازي به منظور روي هم گذاري لايه هاي موضوعي و تهيه نقشه خط سيلاب استفاده شد.
اهداف مهم اين پژوهش شامل شناسايي و تعيين مهم ترين متغيرهاي مؤثر بر وقوع سيلاب در سطح حوضه آبريز رود بال ، کاربرد مدل HEC-HMS و منطق فازي در پهنه بندي و تحليل فضايي مخاطره سيلاب و شناسايي پهنه هاي با بيشترين احتمال خطر در سطح حوضه مطالعاتي است .
براي مدل سازي فرايند بارش - رواناب با استفاده از مدل HEC-HMS لازم است که سه مدل شامل مدل حوضه ، مدل هواشناسي و مدل مشخصات کنترل تعريف شود (قشقايي زاده ، ١٣٩١)؛ مواردي که در هر يک از اين مدل ها به نرم افزار معرفي مي شوند، به شرح زير است : - کاربرد منطق فازي در ترکيب لايه هاي موضوعي جهت تهيه نقشه خطر سيل گيري در سطح حوضه آبريز رود بال ، متغيرها و پارامترهاي مؤثر بر وقوع سيلاب در بستر سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) ترکيب شدند.