چکیده:
تحقیق حاضر با رویکردی از تحلیل ساختاری به نام برجستهسازی فرم و محتوای غزلی از مولانا را مورد بررسی قرار میدهد. برجستهسازی به معنای ظرفیت شاعر در بکارگیری بازیهای زبانی و موسیقایی و امکانات هنری خود است. به گونهای که طرز بیان خود آشنازدا و برجستهساز باشد. مولانا با بهرهگیری از سازههای برجستگی متن از قبیل بازیهای آوایی، واژگانی، نحوی و موسیقایی، هماهنگی جالب میان ساختار و محتوا را نوآوری کرد. هدف این مقاله در این است که تصویری را از درجه هنری و برجستگی مولانا به دست دهیم. در این تحقیق از روش تحلیلی- توصیفی بر طبق رویکرد ساختاری بهره برده شد تا غزل را از لحاظ برجستهسازی آوایی، واژگانی، نحوی، و معنایی بررسی کند. یافته تحقیق حاضر این است که مولوی با یاری جستن از نوآوریهای ساختاری و معنایی، زبان شعری خود را از هنجار معمول در اشعار دیگران جدا و متمایز کرده است. زیباشناختی غزل مولانا در هنر بهرهگیری مناسب و متَقَدِّم از همین مؤلفه ساختاری و معناشناختی تحقق یافته است.
خلاصه ماشینی:
«در اين پژوهش سعي بر آن است که «غزليات شمس » را از طريق قاعـده افزايـي بـه عنوان يکي از شيوه هاي آشناييزدايي در سطوح تحليل آوايي و واژگاني مورد بررسي قرار داده تا گوشه هـايي از زيبـايي و برجسـتگي اشـعار مولانـا از ايـن رهگـذر بـر مـا آشـکار گردد»(مدرسي و همکار، ١٣٨٨ش : ١١٩).
متن قصيده مولانا يـار مـرا غـار مـرا عشـق جگرخـوار مـرا يار تويي غار تويي خواجـه نگهـدار مـرا نوح تويي روح تويي فاتح و مفتـوح تـويي سينه مشـروح تـويي بـر در اسـرار مـرا نور تويي سور تويي دولـت منصـور تـويي مرغ که طور تويي خسته به منقـار مـرا قطره تويي بحر تويي لطف تـويي قهـر تـويي قند تويي زهر تـويي بـيش ميـازار مـرا حجره خورشيد تويي خانـه ناهيـد تـويي روضـه اوميـد تـويي راه ده اي يـار مـرا روز تويي روزه تويي حاصل دريوزه تـويي آب تويي کوزه تويي آب ده اين بار مـرا دانه تويي دام تويي باده تويي جام تـويي پخته تويي خام تويي خام بمگـذار مـرا اين تن اگر کم تندي راه دلم کـم زنـدي راه شدي تا نبدي اين همـه گفتـار مـرا (شفيعي کدکني، ١٣٨٨ش : غزل شماره ١٧) هنجارافزايي/ قاعده افزايي قاعده افزايي بر خلاف هنجارگريزي، انحراف از قواعد زبان هنجار نيست بلکـه افـزودن قواعدي اضافي بر قواعد حاکم بر زبان هنجار و خودکار و روزمره در مـتن ادبـي اسـت از قبيل وزن ، قافيه ، رديف ، واج آرايي، تسجيع ، تجنيس ، ترصيع ، موازنه ، و ديگر آرايـش هـاي بديع لفظي است .