چکیده:
«شاهنامه» فردوسی و «اودیسه» هومر دو نمونه از کهنترین و نامآورترین حماسههای جهان و نمایشگر بسیاری از آیینهای ایرانیان و یونانیان باستان هستند. آیین پذیرایی و نکوداشت مهمان یکی از آیینهایی است که برگزاری شایسته و درست آن، در میان مردمان دو سرزمین بسیار مهم بوده است و اجرای مراحل مختلف آن چون استقبال، شستن دستها، چیدن خوان، به گرمابه بردن، آماده کردن بستر، بدرقه و... با دقت و ظرافت صورت میگرفت. در «شاهنامه» مراحل مختلف پذیرایی از مهمان با خردهبینی، گستردگی و تشریفات بسیار برگزار میشود. در «شاهنامه» بسته به آنکه میزبان یا میهمان، پادشاه، شاهزاده یا پهلوان باشد، این آیین به گونهای دیگر بر پا میشود. این آیین در نزد یونانیان حتی جنبه سپند و مینوی داشته و با اساطیر و باورهای کهن آنان در پیوند بوده است. در این جستار ما با یادکرد نمونههایی از پنج داستان «شاهنامه» فردوسی(فریدون، منوچهر، سیاوش، رستم و سهراب، رستم و اسفندیار) و نمونههایی از «اودیسه» به سنجش و بررسی چگونگی برگزاری این آیین در این دو اثر پرداختهایم.
خلاصه ماشینی:
نگامي که تلماک و آتنه در سيماي مانتور به انجمن پيلوسيان که نسـتور و پسـرانش در آن به بزم نشسته بودند، وارد ميشوند، چنين استقبال ميشوند(چنان مينمايد که اين بزم بيـرون از کاخ بر کــناره دريــا و روي ماسه ها بوده است ): «تا آنان بيگانگان ديدند، به انبوه ، پيش آمدند و با دست درودشان گفتند و به در نشستن فرا خواندند نخست کس پيزيسترات بود، پور نستور کـه فـرا پيش آمد و دستان آن دو را گرفت و آنان را به بزم آورد و بر پشم هايي نرم که بر ماسه ها گسترده شده بـود، در ميانـه بـرادرش تراسـمد و پـدرش ، در نشانيد»(هومر، ١٣٧٩: ٤١) اگر بيــگانگــان بـه کاخ پـادشـاه يا سـراي پـهلواني مـيرسـيدند، ميزبـان بـر خـود بايسـته ميديد، به پيشواز آن بيگانگان رفتـه و از آنـان پـذيرايي کنـد؛ سـپس اسـبان خسـته آنـان را از گردونه ها جدا ميکردند و به اصطبل ميبردند و به خوبي آنان را مينواختند.