چکیده:
هنجارافزایی و هنجارگریزی دو بخش عمده از برجسته سازی ادبی به شمار میآیند که بهره گیری از آنها میتواند نقطه عطفی در زبان شعر یک شاعر محسوب گردد. در این راستا، بر آنایم تا در پژوهشی توصیفی- تحلیلی به بررسی ابزارهای شعرآفرینی، بالأخص از نوع هنجارگریزی آن در یکی از اشعار شاعر برجسته ایرانی، ملک الشعرای بهار، بپردازیم. برای این منظور، پس از گریزی کوتاه به الگوی هنجارگریزی زبانی که از سوی زبان شناسان صورتگرا، بهویژه جفری لیچ مطرح شد، شعر «دماوندیه» از نقطه نظر این الگو تحلیل گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بهار در سروده خود از تمامی گونههای هنجارگریزی، کم و بیش بهره برده است که در این میان، به ترتیب بسامد وقوع هنجارگریزی معنایی و زمانی از سایر انواع آن بیشتر میباشد و این امر میتواند از یک سو، ناشی از جو سیاسی حاکم در دوره حیات این شاعر و خاموشی و بی تفاوتی مردم نسبت به سرنوشت خویش و از سوی دیگر، مطالعه عمیق و توجه این شاعر به آثار شعرای پیشین و پایبندی به سنتهای گذشه باشد.
خلاصه ماشینی:
نتايج حاصل از اين پژوهش نشـان داد کـه بهـار در سـروده خود از تمامي گونه هاي هنجارگريزي ، کم و بيش بهره برده است که در ايـن ميـان ، بـه ترتيب بسامد وقوع هنجارگريزي معنايي و زماني از ساير انواع آن بيش تر مي باشد و اين امر مي تواند از يک سو، ناشي از جو سياسي حاکم در دوره حيات اين شاعر و خاموشـي و بي تفاوتي مردم نسبت به سرنوشت خويش و از سوي ديگر، مطالعه عميق و توجه اين شاعر به آثار شعراي پيشين و پاي بندي به سنت هاي گذشه باشد.
مظفري (مجله رشـد آمـوزش زبـان و ادب فارسـي ، شـماره ۱٠۷، صـص ۴۸-۵۱)، بـه واکاوي هنجارگريزي در مجموعه شعر «دستور زبان عشق » از قيصر امين پور پرداخـت و به اين نتيجه دست يافت که شاعر از انواع فراهنجاري - به جز آوايـي - در سـروده هـايش استفاده کرده است .
پژوهشگران بـه ايـن نتيجه رسيدند که شاعر در حوزه واژگاني ، از ترکيبات و عبارت هاي جديدي در شعر خود استفاده نموده و به واژگان و ساختارهاي کهن نيز توجه داشته و از اين رو توانسته اسـت زبان شعرش را آرکائيک نمايد.
همچنين حذف فعل در اين مصـراع به چشم مي خورد و نوعي جابه جايي ارکان جملـه صـورت گرفتـه اسـت ، بنـابراين داراي هنجارگريزي نحوي است .
FoUegUoundLng Ln ANhavan SaOeV’V PoetUy. JouUnaO of Persian Language and Literature, No 6: 48-70.