چکیده:
ظهور سامانیان در 287 /900 بدنبال توفیقات جنگی در نبرد با صفاریان، علویان طبرستان و پاره ای قبایل ترک مرزنشین شرقی خراسان و ماوراءالنهر شکل گرفت. لیکن تشدید زیاده خواهی سپاهیان از نیمه قرن چهارم، امور دیوانی و کشورداری دولت سامانی را دچار ازهم گسیختگی نمود و وزراء و اهل دیوان را در اطاعت اهل شمشیر درآورد. سوال اصلی پژوهش اینست که آیا تهاجمات قراخانیان؛ سبب فروپاشی سامانیان شد یا تثبیت ترکان غزنوی؟
یافتههای تحقیق حاضر مبتنی بر اینست که اگر سقوط سامانیان را از ضربت سرداران آل افراسیاب بدانیم، بیشک بسترسازی این فروپاشی را باید در تدارکات سپهسالاران غزنوی در حذف آل سامان ایرانی تبار دانست. سقوط بخارا توسط قراخانیان، براستی متأثر از سقوط نیشابور توسط غزنویان بود.
طرح مسئله در پژوهش کنونی به تثبیت و تقویت غزنویان بازمیگردد نه تهاجم قراخانیان. این طمع غزنویان بود که با تهاجمات قراخانیان برانگیخته شد و بهانه نهایی برای حذف دولت سامانی را فراهم ساخت. حتی فقهای ماوراءالنهر نیز بتدریج بر حاکمیت غزنویان صحه گذاردند. معاهده صلح قطوان ، تقسیم واقعی قدرت بین حذف قراخانیان و اقتدار غزنویان در دو سوی جیحون را بروشنی محقق گرداند.
روش تحقیق تحلیلی- توصیفی و مستند به منابع اصلی قرون چهارم و پنجم است.
The emergence of the Samanids in 287/900 followed the success of war in battle with the Saffarids, the Alawids of Tabarestan and some Turk’s tribes bordering the eastern of Khorasan and Transoxiana. However, the intensification of the arrogance of the armies from the fourth century disrupted the court affairs and governance of the Samanid government and made the ministers and the court obey the sword. The main question of this study is if the invasions of the Qarakhanids caused the collapse of the Samanids or the engendered stability of the Ghaznavid Turks? The findings of the study show that if we assume the fall of the Samanids as a blow from the commanders of Ale-Afrasiab, undoubtedly the bedrock of this collapse should be considered in the preparations of the Ghaznavid generals to eliminate the Iranian Samanids. The fall of Bukhara by the Qarakhanids was really influenced by the fall of Neishabour by the Ghaznavids. This problem of this study concerns the consolidation and strengthening of the Ghaznavids, not the Qarakhanids' invasions. It was the greed of the Ghaznavids that was aroused by the invasions of the Qarakhanids and provided the final excuse for the removal of the Samanids. Even the jurists of Transoxiana gradually confirmed the rule of the Ghaznavids. The Qatawan peace treaty clearly realized the real division of power between the Qarakhanids and the Ghaznavids on both sides of the Oxus. The research method is analytical-descriptive and documented to the main sources of the fourth and fifth centuries.
خلاصه ماشینی:
تهاجمات قراخانیان به بخارا و سقوط دولت سامانیان * جواد هروی 1 چکیده : ظهور سامانیان در ٢٨٧ /٩٠٠ بدنبال توفیقات جنگی در نبرد با صفاریان ، علویان طبرستان و پاره ای قبایل ترک مرزنشین شرقی خراسان و ماوراءالنهر شکل گرفت .
سوال اصلی پژوهش اینست که آیا تهاجمات قراخانیان ؛ سبب فروپاشی سامانیان شد یا تثبیت ترکان غزنوی؟ یافته های تحقیق حاضر مبتنی بر اینست که اگر سقوط سامانیان را از ضربت سرداران آل افراسیاب بدانیم ، بیشک بسترسازی این فروپاشی را باید در تدارکات سپهسالاران غزنوی در حذف آل سامان ایرانی تبار دانست .
تهاجم قراخانیان ، تمرد غزنویان ، سقوط بخارا، صلح قطوان ، فروپاشی سامانیان * استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران .
بدین ترتیب مسئله اصلی این است که آیا تهاجمات قراخانیان بود که خواسته یا ناخواسته غزنویان را تحریک به فروپاشی دولت سامانیان کرد؟ زیرا فارغ از نقش تهاجمی ترکان آل افراسیاب ، اساسا تحقق آرمان اقتدارطلبی سپهسالاران غزنوی بدون تهاجم قراخانی امکان پذیر نبود.
پژوهش هایی همانند کتاب قراخانیان نوشته ابوالقاسم فروزانی، و کتاب صعود و سقوط سامانیان تألیف محقق تاجیک حق نظر نظراف ، و تاریخ تاجیکان نوشته رحیم مس اف ، و مقالات محققانی چون ابوالحسن مبین و رضا مرادزاده و همچنین مقاله باباجان غفوراف تحت عنوان علل اوج گیری و سقوط سامانیان ، و مقالات نعمان نعمت اف نیز ازجمله تحقیقاتی است که در این زمینه وجود دارد.