چکیده:
این مقال شرحی است بر کلام امام محمدباقر علیه السلام پیرامون اوصاف شیعیان واقعی در باب شکر نعمت. گذشت که راهکار ایجاد انگیزه شکر در انسان، توجه به نعمتهای الهی است. اساسا به یک معنا، هدف از اعطای نعمت، شکرگزاری انسان است؛ هرچند صرف شکرگزاری زبانی در این زمینه کافی نیست، بلکه انسان باید درصدد شناخت نعمتهای الهی و کم نشماردن نعمتهای زیاد خدا و نیز ناچیز شمردن عبادتهای زیاد خود باشد.
خداوند متعال وعده داده است که شکر نعمت، موجب افزون شدن نعمت و ناسپاسی و کفران نعمت، موجب سلب نعمتها میشود. ازاینرو، شناخت نعمتها، عمل به علم و نیز اخلاص در عمل، انسان را به اوج قله بندگی میرساند. بدینمنظور، برای حفظ و تقویت یادگیری شناخت، اخلاص، بیداری و جلوگیری از غفلت و آثار سو آن، باید احساس خوف از خداوند تقویت شود. گام نخست در این زمینه، خوف صادق است که راه نیل به آن، اندیشه در باب پیامدهای سوء گناهان و ناهنجاریهای اخلاقی است.
This paper is a commentary on the advices of Imam Mohammad Bagher (PBUH) regarding thanksgiving. It has been said that, paying attention to the divine blessings is a way to heighten the sense of gratitude in human beings. Basically, in a sense, human gratitude is the purpose of bestowing blessings; although, mere thanksgiving is not enough in this regard, man must know the divine blessings, avoid underestimating the divine blessings and do not be proud of his worship. God Almighty has promised that gratitude increases blessings but ingratitude leads to deprivation. Therefore, recognition of the divine blessings, practicing knowledge and sincerity in practice, brings man to the peak of servitude. To this end, man must strengthen the feeling of fear of God. The first step in this regard is the sincere fear that will be obtained by thinking about the consequences of sins and moral anomalies.
خلاصه ماشینی:
راهکاری برای عمل به علم امام باقر( در ادامة حدیث ميفرمايند: «وَادْفَعْ عَنْ نَفْسِكَ حَاضِرَ الشَّرِّ بِحَاضِرِ الْعِلْمِ، وَاسْتَعْمِلْ حَاضِرَ الْعِلْمِ بِخَالِصِ الْعَمَلِ، وَتَحَرَّزْ فِي خَالِصِ الْعَمَلِ مِنْ عَظِيمِ الْغَفْلَةِ بِشِدَّةِ التَّيَقُّظِ، وَاسْتَجْلِبْ شِدَّةَ التَّيَقُّظِ بِصِدْقِ الْخَوْفِ»؛ و شر موجود را با دانشي که داري از خود دور کن، و دانش موجود را با عمل خالص به کار گير، و در عمل خالص به مدد بيداردلي کامل، از غفلتِ بزرگ دوری کن، و بيداردلي کامل را با صدق در ترس [از خدا] کسب کن.
اگر عمل به قصد ريا و تظاهر باشد، عمل به علم نخواهد بود، بلکه درواقع این کار مخالفت با علم است؛ زيرا مقتضای علم، عملِ خالص است.
امکان موفقیت در این برنامه با اشتغال و دلبستگی به دنیا کم است و بههرحال غفلت دامنگیر انسان میشود؛ اما اگر سعي کنيم خوف خدا را در دلمان تقويت کنيم و خوف صادق داشته باشيم از ریا و غفلت نجات مييابيم.
ممکن است کسي بپرسد چگونه ميتوان خوف صادق داشت؟ باید به اين نکته توجه کنيم که برای انجام هر کاري در نهايتْ خود ما هستيم که بايد تصمیم بگیریم و با فکر و اراده اقدام کنیم.
شايد تأکید امام باقر( بر کلمة حاضر در عبارت «وَ ادْفَعْ عَنْ نَفْسِكَ حَاضِرَ الشَّرِّ بِحَاضِرِ الْعِلْمِ» براي این باشد که انسان گمان نکند در راه کسب علم بايد سالها و چهبسا در غربت زحمت بکشد تا بعد به آن علم عمل کند، بلکه اگر از همين علمي که نزد او حاضر است استفاده کند، شر را از خود دور خواهد کرد.