چکیده:
مقتل‌نگاری عاشورا از دانش‌های کهنی است که شیعه در آن نقشی تاثیرگذار، و پیوندی مستقیم با حفاظت از کیان تشیع داشته است. این مقاله به دنبال معرفی مهمترین آثار مقتل‌نگاری معاصر شیعه است که می‌توان آن را در سه رویکرد ترجمه یا بازآفرینی مقاتل پیشین، جمع‌آوری گزارش منابع مختلف و بررسی نقادانه مقاتل پیشین و آفرینش مقاتل جامع تقسیم‌بندی کرد. در این سه رویکرد، کتاب‌های وقعة الطف و به تناسب آن مقتل ابومخنف، تصحیح و منبع‌شناسی ملهوف و به تناسب آن کتاب ملهوف، لواعج الاشجان، مقتل مقرم، مقتل الشمس، نفس المهموم، موسوعة کلمات الامام الحسین، موسوعة شهادة المعصومین، مع الرکب الحسینی، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا و شهادت‌نامه امام حسین(ع) و سیرة الحسین به صورت انتقادی معرفی شده‌اند.
إن کتابة مقتل عاشوراء من العلوم القدیمة التی یؤدی للشیعة فیها دورا هاما وکبیرا، وثمة ارتباط
وثیق ومباشر ب نی هذا العلم وبین الحفاظ علی حیاض التشیع. أما المقالة التی بین یدی القارئ الکریم
فتهدف إلی تسلیط الضوء علی أهم کتب المقاتل المعاصرة عند الشیعة. حیث تنقسم هذه الکتب إلی
ثلاثة أقسام هی: ترجمة أو کتابة المقاتل القدیمة من جدید، وجمع التقاریر الموجودة فی المصادر المختلفة
ودراسة المقاتل القدیمة بشکل انتقادی، وکتابة المقاتل الشاملة. قام الباحث فی هذه المقالة بالتعریف
ببعض الکتب التی تتعلق بهذه الاتجاهات الثلاثة من منظار انتقادی وهی: کتاب وقعة الطف،
وبمناسبته کتاب مقتل أبو مخنف، وکتاب تصحیح کتاب ملهوف، وبمناسبته کتاب اللهوف، ولواعج
الأشجان، ومقتل المقرم، ومقتل الشمس، ونفس المهموم، وموسوعة کلمات الحس نی علیه الس الم،
وموسوعة شهادة المعصومین علیهم السلام، ومع الرکب الحسینی من المدینة إلی المدینة، وتاریخ قیام و
مقتل جامع سید الشهداء، وشهادت نامه امام حس نی علیه السلام، وسیرة الحسین علیه السلام.
Writing Maqtals about ‘Ashura’ is one of the very old knowledges in which
Shi’a played a significant role. In addition, it had direct relation to protection
of the basis of Shi’a. This article seeks to introduce the most important contemporary
Shi’a Maqtals, that are categorized according to three approaches:
translation or re-creating previous Maqtals, collecting accounts from various
sources and the critique of earlier Maqtals and writing comprehensive Maqtals.
The books: Waqa’at al-Taff, and in accordance with that, Maqtal Abu
Mikhnaf, revision and bibliography of al-Malhuf, and in accordance with
that, al-Luhuf, Lawa’ij al-Ashjan, Maqtal Muqarram, Maqtal al-Shams, Nafas
al-Mahmum, Mawsu’at Kalimat al-Husayn (the encyclopedia of Husayn’s
sayings), Mawsu’at Shahadat al-Ma’sumin (the encyclopedia of martyrdom
of the Infallibles), Ma’ al-Rakb al-Husayni min al-Medina ila al-Medina (with
Husayn caravan from Medina to Medina), Tarikh Qiyam (history of uprising),
Maqtal Jami’ Sayyid al-Shuhada (the comprehensive Maqtal of the Master of
Martyrs), Shahadat Nami Imam Husayn and Sirat al-Husayn (the biography of
Husayn) are critically introduced in these three approaches.
خلاصه ماشینی:
این مقاله به دنبال معرفی مهمترین آثار مقتل‌نگاری معاصر شیعه است که می‌توان آن را در سه رویکرد ترجمه یا بازآفرینی مقاتل پیشین، جمع‌آوری گزارش منابع مختلف و بررسی نقادانه مقاتل پیشین و آفرینش مقاتل جامع تقسیم‌بندی کرد.
البته اینکه بر بسیاری از آثار یادشده عنوان مقتل اطلاق شده، به این علت است که مقتل‌نویسان و مورخان تاریخ عاشورا، اخبار مربوط به واقعه عاشورا و کیفیت نبرد و شهادت امام حسین7 و یارانش را در یک‌جا جمع کرده و آن آثار، محل‌گردآوری‌آن‌اخبار شده است.
و) کتاب موسوعة شهادة المعصومین یا فرهنگ جامع شهادت معصومین:این مجموعه به همت پژوهشکده باقرالعلوم قم منتشر شده و جلد دوم آن حاوی مطالب مربوط به جریان شهادت حضرت اباعبدالله الحسین7 است که ضمن مقدمه‌ای ارزشمند درباره تاریخ مقتل‌نگاری و معرفی فصول کتاب، در چند فصل به شرح زیر دسته‌بندی شده است: فصل اول: گوشه‌ای از شخصیت بزرگوار آن حضرت، فصل دوم: دفاع او از حق، فصل سوم: پیشگویی شهادت او، فصل چهارم: وصایای امام حسین7، فصل پنجم: وقایع نهضت حسین7 فصل ششم: کیفیت شهادت آن حضرت، فصل هفتم: دفن آن حضرت و یارانش، فصل هشتم: پس از شهادت امام، فصل نهم: مرثیه و گریه بر امام حسین7 و اشعار مربوط به آن (جمعی از مؤلفان، 1381، ج2، ص98).
این مقتل حادثه‌محور، که در شش جلد تنظیم شده است، تلاش دارد ترتیب حوادث را با گزارش‌های مختلف، بدون توجه به «ترتیب نگارش منابع»، پیش ببرد که از دیگر نقاط مثبت این کتاب است؛ مانند نقد گزارش کشته شدن محمد بن اشعث به نفرین امام در صحنه عاشورا که مخالف گزارش منابع مختلفی است که از مشارکت وی در جریان دستگیری عبدالله بن عفیف سخن گفته‌اند (جمعی از نویسندگان، 1428، ج4، ص246).
کلیدواژه ها:
امام حسین(ع)
،
عاشورا
،
کربلا
،
مقتل‌نگاری
،
مقتـل الحسـین
عاشوراء
،
کتابة المقاتل
،
الامام الحسین علیه السالم
،
مقتل الحسین علیه
Karbala
،
Imam Husayn
،
writing Maqtal
،
‘Ashura’
،
Maqtal al-Husayn
(
, 
, 
)
