چکیده:
در عصر کنونی، جمعیت در همه ابعاد کمی و کیفی از تعیینکنندهترین و استراتژیکترین مؤلفههای راهبردی اقتدار و استمرار تمدنی است. از این رو امروزه در بیش از 55 درصد کشورهای جهان، سیاستهای جامع و کاملی برای افزایش جمعیت و تکثیر موالید در حال اجراست و در حدود 65 درصد کشورهای جهان، برنامههای هدفمندی برای حفظ اقتدار درونی جمعیت و تداوم جمعیت پایدار وجود دارد.
جمعیت و تحولات کمی و کیفی آن و تأثیرات متقابل آن در مؤلفههای تشکیل، اقتدار و بقای تمدنهای بشری از دیرباز مورد توجه نخبگان و حاکمان بوده است. بسیاری از نظریهپردازان در طول تاریخ، جمعیت را مهمترین مؤلفه اقتدار اجتماعی و نیروی محرکه جوامع بشری میدانند. ادیان آسمانی، فِرَق، نِحَل و مکاتب بشری نیز در باب تحولات جمعیتی جوامع بشری، واجد راهبرد و نگاه کلان بلندمدت بودهاند که آموزههای مشوق ازدواج، فرزندآوری و تکثیر نسل در شریعت نورانی اسلام نیز گویای همین دیدگاه راهبردی است. تحولات کمی و کیفی در عصر کنونی و مطالعات تمدنی، گویای این واقعیت است که تحولات جمعیت به عنوان یک پیشران قدرتمند اجتماعی، به شکل جامع و تخصصی مورد مداقه قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
با رسیدن امواج مدرنیته و مؤلفههای سبک زندگی غربی به دیگر جوامع جهان، سیر تغییرات الگوی فرزندآوری در جهان آغاز شد که در ادامه با اجرای ابرپروژههای مهندسی اجتماعی جهان و طرحهای مدیریت کنترل جمعیت جهان، این تحولات جمعیتی در جوامع شرقی سرعت و عمق بیشتری گرفت.
ایران از نخستین کشورهای مجری سیاستهای کنترل جمعیت بود و از همان سال 1989 که روز 11 جولای آن به عنوان روز جهانی جمعیت نام-گذاری شد، اولین اقدامات ملی خود برای کاهش رشد جمعیت را آغاز کرد.
اگر چه سیر کاهش نرخ رشد جمعیت و نرخ باروری کل در جهان طی نیم قرن گذشته وجود داشته است، اما میزان و سرعت این سیر کاهشی است که بسیار مهم، تعیینکننده و منشأ بسیاری از تحولات مدیریت نشده اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی است.
روند تحولات جمعیت کل کشور با توجه به شاخصهای جمعیتشناختی، بسیار نامطلوب و نگرانکننده است و از حدود دو دهه آینده، جمعیت کل کشور در مسیر کاهش قرار خواهد گرفت.
روند تغییرات نرخ باروری کل کشور با اجرای برنامه جامع کنترل جمعیت و قانون تنظیم خانواده که از اواسط دهه شصت در دستور کار دولت وقت قرار گرفت، نرخ باروری از 5/6 فرزند به ازای هر زن در سال 1365، به .
روند تغییرات نرخ موالید تعداد تولدها که به واسطه فرزندآوری متولدین دهه 60 در حال افزایش بود، در سال 1395 نسبت به سال قبل از آن، برای اولین بار پس از 15 سال کاهش پیدا کرد.
سیر سالمندی جمعیت کشور سالمندی جمعیت کشور و تغییرات نگرانکننده ساختار هرم سنی، یکی از پیامدهای سقوط نرخ باروری بوده است که بر اساس الگوهای آیندهنگاری جمعیت، همچنان تداوم خواهد داشت.