چکیده:
مخاطرات محیطی، که طیف وسیعی از مخاطرات طبیعی و مخاطرات انسانی را شامل میشوند، از عوامل بازدارندة توسعه در مناطق مختلفاند. زمینلغزش از مخاطراتی است که عوامل مختلف طبیعی و انسانی در وقوع آن تأثیرگذار است و از موانع توسعة اقتصادیـ اجتماعی و عمرانی در هر منطقه محسوب میشود. بر این اساس، در این تحقیق، با در نظر گرفتن معیارهای مختلف، پتانسیل وقوع زمینلغزش در شهر تبریز با استفاده از مدل FBWM بررسی شد. معیارهای استفادهشده در این تحقیق شامل: شیب، خمیدگی، ارتفاع، گسل، زمینشناسی، پوشش گیاهی، رودخانه و نهر، راهها، جهت شیب، و کاربری اراضی بود. برای وزندهی معیارها از مدل FBWM استفاده شد. این مدل از مدلهای نوین تصمیمگیری چندمعیاره است که با مقایسة معیارها با یکدیگر و ایجاد یک مسئلة بهینهسازی غیر خطی به وزندهی معیارها میپردازد. در نهایت، پس از وزندهی معیارها و ایجاد نقشههای معیار استانداردشده، نقشههای استاندارد و وزن معیارها با یکدیگر تلفیق و رویهمگذاری شد تا نقشة نهایی مناطق مستعد زمینلغزش در شهر تبریز به دست آید. بر اساس نتایج بهدستآمده، مناطق شمالی و شمال شرقی شهر تبریز از پتانسیل بالایی برای وقوع زمینلغزش برخوردارند. این مناطق منطبق با شهرک ولیعصر، باغمیشه، کوههای عینالی، اتوبان پاسداران، و نواحی اطراف آن هستند. از طرف دیگر، مناطق جنوبی شهر تبریز پتانسیل پایینی برای وقوع زمینلغزش دارند. بر این اساس، از لحاظ وقوع زمینلغزش در شهر تبریز، 5/2 درصد از شهر در مناطقی با پتانسیل بسیار کم، 16/15 درصد از شهر در مناطقی با پتانسیل کم، 04/36 درصد از شهر در مناطقی با پتانسیل متوسط، 97/40 درصد از شهر در مناطقی با پتانسیل زیاد، و 33/5 درصد از شهر در مناطقی با پتانسیل بسیار زیاد قرار دارند. نتایج این تحقیق دارای جنبههای کاربردی برای سازمانها و ارگانهایی همچون شهرداری، مسکن و شهرسازی، زمینشناسی، و سایر ارگانهای مربوط با مخاطرات محیطی است.
Environmental hazards, which encompass a wide range of natural hazards and human hazards, are among the barriers to development in different areas. Landslide is one of the hazards affecting different natural and anthropogenic factors and is one of the barriers to socio-economic and constructive development in each region. In this study, considering the different criteria, the potential of landslide occurrence in Tabriz city has been evaluated using FBWM model. The criteria used in this study are slope, curvature, elevation, fault, geology, vegetation, river and creek, roads, aspect, and land use. FBWM model is used to weight the criteria. This model is one of the newest multi-criteria decision-making models that weigh the criteria by comparing the criteria with each other and generating a nonlinear optimization problem. Finally, after weighting the criteria and creating standard maps, the standard maps and weightings were merged together and overlaid to produce the final map of landslide susceptible areas in Tabriz City. Based on the results, the north and northeast areas of Tabriz have high potential for landslides; these areas correspond to Valiasr town, Baghmishah, Einali Mountains, Pasdaran highway and the surrounding areas. On the other hand, the southern regions of Tabriz have a low potential for landslides. According to the results, 2.5% of Tabriz territory is located in very low potential areas for landslide occurrence, 15.16% is located in low potential areas, 36.04% is located in moderate potential areas, 40.97% is located in high potential areas, and 5.33% is located in very high potential areas for landslide occurrence. The results of this study have implications for organizations and organs such as Tabriz Municipality, Ministry of Roads and Urban Development, the Geological Survey and Mineral Explorations of Iran (GSI), and other organizations related to environmental risks.
خلاصه ماشینی:
بر اين اساس ، در اين تحقيق ، با در نظر گرفتن معيارهـاي مختلـف ، پتانسـيل وقـوع زمين لغزش در شهر تبريز با استفاده از مدل FBWM بررسي شد.
بر اساس نتايج به دست آمده ، مناطق شمالي و شمال شرقي شهر تبريز از پتانسيل بالايي براي وقوع زمين لغزش برخوردارند.
بـر ايـن اسـاس ، هدف پژوهش حاضر پتانسيل يابي مناطق مستعد زمين لغزش در شهر تبريز با استفاده از مـدل FBWM است .
در اين مدل ، با ايجاد يک مسئلۀ بهينه سازي غيـر خطـي، وزن معيارهـا و زيرمعيارهاي مورد نظر محاسبه ميشود و از آن ميتوان در مسائل مختلف تصميم گيري و مدل سازي ، از جمله مدل سازي پتانسيل وقوع زمين لغزش ، استفاده کرد.
نواحي شمالي شهر تبريز نيز پتانسيل بالايي براي وقوع زمين لغزش دارند که اين نواحي منطبـق بـر اتوبان پاسداران و کوه هاي عينالي است .
بر اين اساس ، سطح زير منحني برابر با ٨٨/٦ درصد است کـه عملکـرد بسـيار خوب مدل و کارايي آن براي پتانسيل يابي وقوع زمين لغزش را نشان ميدهد.
بر اين اساس ، معيـار شيب به منزلۀ بهترين و معيار ارتفاع به منزلۀ بدترين معيار انتخاب شـد و در نهايـت ، بـا تلفيـق وزن معيارها و نقشه هاي استانداردشدة معيارها، نقشۀ نهايي پتانسيل يابي مناطق مستعد وقـوع زمـين لغـزش در شهر تبريز به دست آمد.
بر اساس نتايج به دست آمده ، مناطق شـمالي و شـمال شـرقي شـهر تبريـز مستعدترين مناطق براي وقوع زمين لغزش اند و مناطق جنوبي شهر تبريز پتانسيل کمتري در اين زمينـه دارند.