چکیده:
امام سجاد (ع) بعد از شهادت امام حسین (ع) در حساسترین دوره مسئولیت سنگین امامت و رهبری جهان تشیع را برعهده گرفت و سعی نمود دستاوردهای عاشورا را از گزند تحریف و نابودی حفظ کند. امام سجاد (ع) در حفظ دستاوردها عاشورا و تبلیغ آن از روشها مختلف بهره برد، ایشان در روش "حکمت" با راهکارهای برهان و استدلال، مخاطبشناسی و رعایت مقتضیات حال توانست حقایق عاشورا را برملا کند. امام (ع) در شهر شام با بکارگیری دو روش "همراهی" و "مناظره" شامیان را از توطئه یزید آگاه نمود و فتنه خارجی نامیدن اهل بیت (ع) را خنثی نمود. امام (ع) در ایام اسارت با فرصتشناسی خویش بوسیله روش "موعظه و خطابه" و "پرسش و پاسخ" نهایت استفاده را کرد که نتایج آن، وقوع قیامهای توابین و مختار و رسوایی یزیدیان میباشد.
Following the martyrdom of Imam al-Husayn on Ashura, Imam al-Sajjad was faced with the most critical moment and period in leading the Shiite community, hence his efforts for safeguarding its achievements and results. Adopting the wisdom approach, he conveyed the news of the Ashura massacre and various aspects of that horrible experience according to what deemed to be most appropriate due to the actual and real-life contexts. As such, he informed the inhabitats of Damascus of the actual and real threat of the Umayyads through giving advice and delivering talks. He adopted the strategy of questions and answers in the case of the revolts of al-Mukhtar and the Penitents.
خلاصه ماشینی:
ابن زیاد گفت: «ألیس قد قتل الله علیّ بن الحسین؛ مگر خدا علی بن الحسین را نکشت؟» امام سجاد( با منطق و برهان که اساس و روش استدلالی بود، در جواب ابنزیاد فرمود: «قد کان لی أخ یقال له علیّ بن الحسین قتله النّاس؛ مرا برادری بود نامش علی بن الحسین که به دست مردم در کربلا کشته شد.
پدرت ابتدا پیوند خویشاوندی مرا قطع کرد و حقم را نادیده گرفت و برای گرفتن سلطنتم با من ستیز نمود، لذا خدا با او اینگونه کرد که میبینی!» امام سجاد( در پاسخ به مطلب یزید با استدلال به قرآن کریم، آیه شریفه 22 از سوره حدید را تلاوت فرمود: «ما أَصابَ مِنْ مُصیبَةٍ فِی الْأَرْضِ وَ لا فی أَنْفُسِکُمْ إِلَّا فی کِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها؛ هیچ مصیبتی [ناخواسته] در زمین و نه در وجود شما روی نمیدهد، مگر اینکه همه آنها قبل از آنکه زمین را بیافرینیم در لوح محفوظ ثبت است» (ابنطاووس، 1348: 271).
(مطهری، 1383: 179) از آثار و برکات تبلیغ با روش موعظه و خطابه میتوان رسوا ساختن هیئت حاکمه را بیان کرد تا جایی که در حضور یزید و بزرگان شهر شام، صدای گریه و ناله مردم بلند شد و یزید برای اینکه شورش به پا نشود به مؤذن دستور داد تا اذان بدهد و کلام امام( قطع شود (مجلسی، 1403: 45/ 137-139).
مبلّغ عاشورا، امام سجاد( در یک مورد، از این روش به زیبایی بهره برد و با مخاطب خود همراه شد تا در فرصت مناسب با بیان نکات حساس و دقیق، آنان را به سوی اهداف مورد نظر خویش متمایل کند که بیان آن خالی از لطف نیست و برای همگان قابل بهرهبرداری و استفاده است.