چکیده:
بخش مهمی از تاریخ سیاسی مغرب و اندلس ظهور و سقوط دولت های شیعه است. جریان تشیع در اندلس و مغرب در مراحل سیاسی نظامی و اقتصادی با تاسیس دولت های مستقل و حتی امپراطوری همراه است. نخستین این دول دولت علوی ادریسیان است که بدست ادریس اول و به نام علی و با عنایت امام رضا ع که ادریس را نجیب ال محمد نامید در مغرب تاسیس شد اما چون خورشید ان غروب کرد صد سال بعد در اندلس بوسیله بنی حمود از نسل ادریس نجیب ال محمد طلوع کرد و طومار دولت ظالم اموی را به شکل معجزه اسایی درهم پیچید . دولت فاطمیان به نام فاطمه زهرا در افریقیه و مغرب ادنی تاسیس شد و هشتاد سال دوام اورد و سپس به مصر و قاهره منتقل شد و دولت کلبیان در سیسل صد سال به نیابت فطمیان تنها دولت شیعه سیسل است . جانشیان مغربی فاطمیان دولت شیعه زیریان هم حدود نیم قرن به نیابت فاطمیان پرچمدار قدرت تشیع در مغرب اوسط بود و هم زمان یا دولت بنی حمود در اندلس ، در قلعه بنی حماد دولت بنی حماد متمایل به تشیع در مغرب اوسط تاسیس شد . دولت زیریان با شیطنت و توطئه خلافت عباسی تشیع را رها کرد و پرچم سیاه عباسیان را در مغرب برافراشت . دولت بنی حمود در شبه جزیره ایبری چهل سال حکومت کرد و توطئه مداوم خلافت عباسی و دولت نیابتی ان ها مرابطین باعث از بین رفتن بنی حمود شد و سرانجام دولت موحدین طومار دولت مزدور مرابطین را درهم پیچید و امپراطوری یک صد ساله موحدان را در مغرب و اندلس روی کا ر اورد . برخی این دولت ها در مراحلی تشیع خود را پنهان می کرده اند اما در شعائر و مسکوکات و اثار تاریخی ان ها هنوز نمادهای تشییع وجود دارد . مقاله حاضر تلخیص و تحریر کتاب دولت های شیعی در مغرب و اندلس براساس کتاب المعجب فی تلخیص اخبار المغرب است که بوسیله مولف ترجمه و شرح شده است (1389) المعجب نخستین کتاب در تاریخ دول شیعه در مغرب و اندلس است . المعجب به زبان انگلیسی با عنوان امپراطوری موحدان در 1970 میلادی به انگلیسی منتشر شده است . ونیز تلخیص و تحریر کتاب تاریخ تشیع در اندلس و مغرب و افریقیه 1395و کتاب تاریخ تحلیلی اندلس و کتاب تاریخ تحلیلی مغرب 1389 و کتاب گردش قدرت در ایبری 1397 و مدخل بنی حمود و مدخل بنی حماد 1384 و مدخل سعدیا ن 1399 در دانشنامه جهان اسلام و مقاله تاریخ محلی سیسل 1389 در کنفرانس تاریخ محلی است. و بخشی از کتاب مدخل تاریخ غرب اسلامی 1397 و کتاب تاریخ سیاسی اجتماعی اندلس 1398 است. مقالات تحولات فلسفی کلامی عهد موحدان و مرابطین 1381 و مدخل ادریسیان در مجموعه تاریخ تشیع دفتر همکاری 1384 است . که با همین عنوان دولت های شیعی در مغرب و اندلس مطالب از این اثار بدون اشاره به این تحقیقات پیشین جمع اوری و مورد انتحال واقع شده است . بخش پایانی تاریخ تحلیلی اندلس 1398 و تاریخ تحلیلی مغرب در ذیل عنوان تاریخ تشیع در اندلس و تاریخ تشیع در مغرب دولت بنی حمود با عنوانسقوط خلافت در قرطبه و ظهور دولت بنیحمود نخستین دولت شیعی در آندلس و اولین دولت علوی اسپانیا و پرتغال قرون وسطی مورد بررسی قرار گرفته است. این مقاله پیچیدگی گردش قدرت در حوزه غرب جهان اسلام است.
خلاصه ماشینی:
بدينترتيب، قاسم بالقبِ «مأمون» در قرطبه، خلافت «بنيحمود» را به عهده گرفت و با كاستي از قدرت بربرها، رضايت مردم قرطبه را جلب كرد; اما بهزودي رؤساي بربر، بر او غلبه يافتند و اين، باعث خشم مردم شد و امراي ثغر و جوانان عامري در شرق آندلس، چنانكه ذكر شد، تصميم به بازگرداندن دولت اموي گرفتند و با مرتضي بيعت كردند; بربرها به سال 409ه.
فصل چهارم :بازگشت امويان خروج قاسم و بربرها از قرطبه، باعث بيعت مجددِ مردم قرطبه با سليمان بنعبدالرحمن اموي شد; اما هنوز عهدنامه بيعت مردم با او در مسجد اعظم قرطبه اعلام نشده بود كه با تهاجم يك اموي ديگر به نام عبدالرحمن بن هشام بن عبدالجبار، (برادر محمد بن هشام بن عبدالجبار) معروف به مهدي كه از حمايت جماعت «بنيعامر» برخوردار بود، روبهرو شدند; وي نام سليمان بنعبدالرحمن را از روي عهدنامه بيعت پاك كرد و نام خود را نوشت و به گفته ابنخطيب اين از عجايب و نوادر تاريخ است.
بيعت كردند; و سرانجام اين هشام نيز، بهتر از خلفاي گذشته نبود; چون بعد از دو سال و هفت ماه، توسط وزير خود، حكم بنسعيد، معروف به قزار، عزل گرديده و با شورش و هجوم مردم قرطبه مواجه و كشته شد و دولت اموي آندلس با قتل او براي هميشه از روي زمين محو گرديد.
با سه سال تفاوت، «حموديان» قدرت خود را در نيمه قرن يازدهم ميلادي در جزيره ايبري براي هميشه از دست دادند و اعضاي اين خانواده، بعد از سقوطِ دولت خود، به مغرب كه اجداد آنها از آنجا آمده بودند و نقش مهمي در تاريخ اسپانياي اسلامي داشتهاند، مهاجرت كردند.