چکیده:
شکلگیری موجهای معتنابه بیماری کووید نوزده و فزونیِ مبتلایان و جانباختگانِ انسانیِ ناشی از آن، وضعیتِ بغرنحی را فراروی جامعهی ایران همچون بسیاری از کشورهای درگیرِ این پدیده قرار داده است. به رغمِ تکاپوی درخورِ ویروسشناسان و متخصصانِ حوزهی سلامت در تدوین و ابلاغ پروتوکلهای بهداشتی و نیز آموزشِ همگانی برای مدیریت این بحران زیستی، بسا اشخاصی، بیتوجه به ضابطهها و زنهارهای داده شده، در شکلهای مختلف به انتقال یا انتشار این ویروس به افراد معین یا نامعینی اقدام، و متعرض تمامیت جسمانیشان شوند. در اینصورت، بررسی تبعات قضیه و شناسایی مسؤولیت کیفریِ آنها موضوعیت مییابد. این نوشتار با رویکردی توصیفی-تحلیلی، به تبیین این مسأله و بُعدهای جناییِ آن پرداخته است. ماحصلِ کار نشان میدهد که هر آینه، انتساب گونههای جنایتهای عمد، شبهعمد و خطای محض به عاملِ انسانی انتقال دهنده حسب موقعیت ذهنی و کیفیت رفتار وی ممکن، و مسؤولیت تبعات آن متوجه اوست. این گفته، البته بدین معنی نیست که مداخلهی نهادهایِ حقوقی نمیتواند منتج به رخدادهای جنایی گردد. بهعکس، در صورت احراز رابطهی علیت بین رفتار این اشخاص و نتیجههای مورد اشاره و نیز اثبات عنصر تقصیر، راه برای تحمیل دیه و تعزیر بر آنان هموار است.
T he emergence and formation of significant waves of Covid-19 disease and the increase in the number of patients (infected people) and human casualties caused by it, has put a complicated situation facing the Iranian society as in many countries involved in this phenomenon. Despite the efforts of virologists and health professionals in developing and communicating (notifying) health protocols as well as public education for the management of this biological crisis, many individuals, regardless of the rules and limitations, in different forms transmit or spread the virus to specific or unspecified individuals, and expose their physical integrity. In this case, investigating the consequences of the case and identifying their criminal responsibility becomes relevant. This article uses a descriptive-analytical approach to explain this issue and its criminal dimensions. The result of the work shows that at any moment, it is possible to attribute the types of intentional, quasi-intentional crimes and unintentional (accidental) crime to the transmitting human agent according to his mental position and the quality of his behavior, and he is responsible for the consequences. This does not mean, of course, that the intervention of legal institutions cannot end to criminal events. On the contrary, if there is a causal relationship between the behavior of these people and the mentioned results, as well as proving the element of guilt, the way is clear for imposing diya (blood money, financial compensation) and discretion punishment (ta'zir) on them.
خلاصه ماشینی:
باری، نظر به اینکه این قانون در مادههای مختلفی چون 492، 500، 526، 529 و 531 بر مؤلفۀ تقصیر و وجود رابطۀ علّی بین دو پدیدۀ مادی یعنی رفتار و نتیجه در اِسناد معنوی و مادیِ جرم به فاعل تأکید دارد، احراز این وقایع در رابطه با مرگ یا آسیب بدنیِ انسان مبتلاشده به ویروس کرونا، تحمیل مسئول کیفری به عامل انتقال اعم از شخص حقیقی یا حقوقی را تقویت میکند.
جنایت عمد مسبوق به قصد صرفنظر از شیوههای مختلف انتقال بیماری از جمله از مجرای انسان به انسان که خود میتواند به طریق مستقیم یا غیر مستقیم باشد، و یا به واسطۀ اشیا که ویروس بر روی آنها تا حدی ماندگاری دارد (حکمتنیا، 1399: 12)، چنانچه عملِ منتهی به سرایت، از روی اراده و اختیار و به منظور تحقق نتیجهای چون جان سپردنِ منتقلالیه باشد، جنایتِ شکلگرفته عمد و مشمول بند الف مادۀ 290 قانون مجازات اسلامی است.
توضیح اینکه اگر موضوع به اشخاص حقوقیِ حقوق خصوصی نظیر شرکتهای تجاری و مؤسسههای غیر تجاری مربوط باشد، بدون هیچ تفاوتی، آنها را به واسطۀ جرمِ مستوجب تعزیری مانند تهدید علیه بهداشت عمومی ـ صرفنظر از آسیب جسمانی به اشخاصـ که نمایندۀ قانونی آنها به نام یا در راستای منافعشان مرتکب شود، مسئول اعلام کرده و حسب شدت جرم و نتیجههای زیانبار، آماج یک یا دو ضمانت اجرای موضوع مادۀ 20 قانون مجازات اسلامی قرار داده است.