چکیده:
نظریۀ سوررئالیسم که توسط بینانگذار فرانسوی؛ آندره برتون و همراهانش مطرح شد؛ به خودی خود شکل نگرفت و زمینهها و پیشگفتارهای بسیاری در شکلگیریاش نقش داشتند. از جمله آن زمینهها میتوان به زمینههای فلسفی، عقلگریزی، هنجارشکنی و کشف و شهود اشاره کرد و از میان پیشگفتارها میتوان به نظریات سقراط، افلاطون، نظریات روانکاوانۀ فروید و یونگ، نظریههای دادائیسم، رمانتیسم و به ویژه شعر صوفیان ایران کهن اشاره کرد. پیشگفتارهایی که سنایی، عطار و در پی آنها مولانا در اشعارشان در پی عناصر صوفیانه و شعر صوفی مطرح کردند؛ بیشترین قرابت گفتمانی را با نظریه و عناصر سوررئال داشته است. بر این اساس، پژوهش حاضر ضرورت بررسی پیشگفتارهای سوررئالیستی را در مثنویهای سیرالعباد الی المعاد، منطقالطیر دفتر سوم مثنوی معنوی با کمیت تقریبا یکسانی احساس کرده است. از این رو، برآن است تا با هدف توسعهای، در راستای کشف عناصر سوررئالیست در آثار مورد پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی بهره جوید. نتایج اولیۀ پژوهش حاکی از آن است که پیشگفتارهای عناصر سوررئالیستی در مثنویهای مورد بررسی، به صورت آشکار و ضمنی نمایان شده است. طوری که سه شاعر عارف نامی به طور آشکار همان عناصر را در اشعارشان از لوازم و عناصر مهم عرفان مطرح کردند و گاهی با اشارهها، استعارهها و تشبیههای تمثیلی و نمادین عناصر عرفان را مطرح کردند که آنها نیز در نظریۀ سوررئالیسم مشترک بودهاند.
The Theory of Surrealism by the French Founder; Andre Burton and his entourage were raised; It did not take shape on its
own, and many contexts and prefaces played a role in its formation. Among those fields, we can mention philosophical
fields, irrationality, norm-breaking, and discovery and intuition. Among the foreword, we can mention the theories of
Socrates, Plato, the psychoanalytic theories of Freud and Jung, the theories of Dadaism, Romanticism and especially the
poetry of ancient Iranian Sufis. Forewords that Sanai, Attar and Rumi followed in their poems following Sufi elements and
Sufi poetry; It has had the greatest discourse affinity with surreal theory and elements. Accordingly, the present study has
felt the necessity of examining surrealist prefaces in the Masnavi of Sir al-Ebad al-Ma'ad, the Al-Tair region of the third
book of the Masnavi Manavi with almost the same quantity. Therefore, it intends to use the descriptive-analytical method in
order to develop surrealist elements in the researched works with the aim of development. Preliminary results of the research
indicate that the prefaces of surrealist elements in the studied Masnavi are explicit and implicit. So that the three famous
mystic poets explicitly mentioned the same elements in their poems as important accessories and elements of mysticism, and
sometimes with allusions, metaphors and allegorical and symbolic metaphors, they introduced the elements of mysticism,
خلاصه ماشینی:
آنچه ذهن را به خود مشغول ساخته تا ضرورت انجام اين پژوهش صورت گيرد، سؤال زير است : چگونه سوررئاليسم در آثار مورد پژوهش پيش نوشته و توليد شده است ؟ فرضيه پژوهش با توجه به انديشۀ مشترک صوفيان و سوررئاليست ها، نتايج اوليۀ پژوهش نشان ميدهد که شاعراني همچون سنايي، عطار و مولانا که در پي هم آمدند و تفکر و اشعاري نزديک به هم داشتند از برخي عناصر لازم در شعرسرايي و تصوف گفته اند که همان عناصر را در دورٔە معاصر سوررئاليست ها مطرح کردند و بيش ترين نمود و تجلي اين عناصر در متون بازتوليد شدٔە سوررئاليسم به طور آشکارا با آراء برتون و ديگر سوررئال ها تبيين شده است .
از اين رو، پژوهش هايي که بيش ترين قرابت محتوايي را به اين مقاله دارند، به شرح زير هستند: فتوحي (١٣٨٤) در مقاله اي تحت عنوان «بوطيقاي سوررئاليستي مولوي (مقايسۀ انديشه هاي شعري مولانا با نظريۀ شعري سوررئاليسم )» به بررسي نظريۀ فراواقعي بودن شعر پرداخت و نيز اذعان داشت که بسياري از عناصر سوررئاليستي که در سال هاي ١٩٢٤ تا ١٩٣٠ ميلادي در پاريس توسط آندره برتون و طرفدارانش تعريف شدند، هشت قرن پيش توسط مولانا در اشعارش به آن ها اشاره شده است .
اصدق (١٣٩٥) در مقالۀ خود، اصول سوررئاليسم را در تطبيق با آراء و انديشه هاي عرفان اسلامي با تأکيد بر تذکره الاولياء عطار مورد بررسي و تحليل قرار داده است ودريافت که وجوه و جنبه هاي سوررئاليستي و نگارش به اين سبک پس از بنيادگذاري اين مکتب به وجود نيامده ، بلکه در کهن ترين متون ديني و اساطيري نيز سابقه دارد و در عرفان ايراني، به ويژه ادبيات صوفيانه و به ويژه حکايت هاي شهودي عرفاني به صورت گسترده ، ولي با تفاوت هاي بنيادين وجود داشته است .