چکیده:
لحن عبارت از نگرش و احساس گوینده و مهمترین عامل فضاسازی و تأثیرگذاری بر مخاطب در شعر است و در شناخت و فهم هر متنی، شناختن زبان و لحن آن نقش مهمی دارد. زبان و لحن حماسی برآیند انتخاب کلمات، ترکیبات، صورخیال، صنایع بدیعی و انتخاب وزن متناسب با نوع حماسه است. هدف از این پژوهش بررسی عوامل مؤثر در ایجاد زبان و لحن حماسی در قصاید انوری است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و به شیوة کتابخانهای انجام شده است. انوری با بهرهگیری از موسیقی درونی و بیرونی، گزینش واژگان و ترکیبات حماسی، استفاده از آرایههای سازگار با حماسه مانند مبالغه، اغراق، تشبیه و اشارات متعدد به نام پهلوانان و شخصیتهای حماسی و اساطیری ایرانی، به قصاید خویش لحن و زبانی حماسی بخشیده است. نتایج حاصل از بررسیها نشان میدهد که شاعر ذهنی حماسیاندیش دارد و آن در صورخیال و واژگان و ترکیبات به کار رفته در قصایدش نمود یافته است و این نوع ذهنیت و زبان و تخیل با جامعه قرن پنجم و ششم و باورها و اندیشههای حاکم بر فرهنگ و ادب آن دوره در پیوند و البته متأثر از آن است.
Tone is the speaker's attitude and sense as well as the most substantial factor in both creating space and influencing the
audience in poetry, and recognizing as well as realizing language and its tone. The epic language and tone are the result
of lexicon selection, combinations, imagery, figures of speech, and the weight choice proper to the type of epic. This
study aims to investigate the influential factors on making epic language and tone in Anvari poems, which has been
conducted using descriptive analytical method and library-based method. Anvari devotes tone and language to his
poems by applying internal and external music, lexicons selection and epic combinations, the use of congruous figures
such as overstatement, exaggeration, simile and numerous allusions to the heroes’ names and Iranian epic and
mythological characters. The results of studies indicate that the poet has an epicthinking mind and it is reflected in the
imaginary words and phrases applied in his poems and this kind of mentality, language and imagination with the fifth
and sixth century society and beliefs and thought of whom govern the culture and literature of that period are connected
and, of course, impacted by it.
خلاصه ماشینی:
او براي تحقق اين مهم از عناصر حماسي، موسيقي دروني و بيروني و گزينش واژگان خاص و همخوان با حماسه ، خلق صور خيال متناسب با ميدان هاي رزم ، اغراق ، تلميحات حماسي و پهلواني و اشاره به شخصيت هاي حماسي بهره برده است .
٤- پيشينه پژوهش در مقالات متعددي به بحث لحن و عناصر حماسي در شعر فارسي پرداخته شده است ؛ مشتاق مهر (١٣٨٦) در مقالۀ «بازتاب عناصر حماسي در غزليات شمس »، مباشري (١٣٨٧) در مقالۀ «جستاري در باب بازتاب عناصر حماسي در شعر سنايي»، دشتي و صادقيان (١٣٨٨) در مقالۀ «لحن هاي حماسي در قصايد عنصري» و اسکويي (١٣٩٤) در مقاله اي تحت عنوان «عوامل مؤثر در ايجاد لحن حماسي در شعر خاقاني» به بررسي لحن ، سبک و ساختار حماسي در شعر شاعران مذکور پرداخته اند.
شاعر يا نويسنده بايد فکر، انديشه و عواطف خويش را به کمک واژگان و کلمات به مخاطبين انتقال دهد و براي انتقال اين خواستۀ دروني به ناچار از وزن ، آهنگ و ساير ابزارهاي لازم بهره ميگيرد زيرا موسيقي شعر مهم ترين عامل ايجاد تحرک و آفرينش لحن حماسي است .
با بررسي که بر روي هجاهاي ١٠٠ قافيه شعر انوري انجام پذيرفت نتايج زير به دست آمد: (جدول ٢) چنان که ملاحظه شد بسامد هجاي بلند (صامت + مصوت کوتاه و صامت ) نسبت به ساير هجاها بيشتر است اين امر باعث استواري و استحکام زبان و لحن حماسي درکلام است .
انوري با استفاده از ويژگيهاي مراعات نظير در بيان ابزار و ادوات جنگي، واژگان ، ترکيبات و شخصيت هاي حماسي ضمن ايجاد هماهنگي در کلام به خلق لحن و زبان حماسي در قصايد خود پرداخته است .