چکیده:
مقاله حاضر میکوشد از رهگذر نظریۀ «دیگرصدایی» باختین، شناختی از سبک شعر سپید را با تکیه بر«زندگانی قدیمیاست» سیروس شمیسا ارائه دهد. بر این اساس متن،«قهرمان» اصلی سبک است نه شاعر و زبان فردی او. متن در سبکشناسی باختین، جایگاه چندصدایی و گفتگومندی است و مؤلف در آن خود را در پیوند با«دیگری» حضور میبخشد. از دیدگاه نوشتار حاضر شعر سپید، کارناوالی از زبان و اندیشه است و شناخت گفتمان آن مستلزم دیدگاهی فرازبانی و فرامتنی است. کاربست سه رهیافت«دگرمفهومی»،«مرکزگریزی» و«خصلت مکالمهای» باختین در شعر شمیسا نشان میدهد که در آن شاعر، مؤلفی است که بهظاهر برای حال درون خود شعر میسراید، اما در حقیقت خواهان گفتگو با خواننده و حضور او در سخن است. از این رو برای شناخت سبک او باید از محدوده نگاه مرکزگرا گذشت و با تمرکز بر متن،«ادراک خاموش» آن را در گفتگومندی بازجست.
خلاصه ماشینی:
حدود، سؤالات و روش پژوهش محدوده پژوهش حاضر، مجموعه شعر«زندگاني قديميست » سيروس شميسا است و ميکوشد با کاربست انديشه ديالوژيسم و پوليفوني ميخائيل باختين به شيوه تحليل محتوايي و با استفاده از ابزار کتابخانه اي و اسنادي به اين پرسش پاسخ دهد که شميسا در شعر سپيد خود چگونه با زبان ارتباط برقرار کرده زبان شعري او با دگرمفهومي زمينه لازم براي چندآوايي و صيرورت معنا را فراهم نموده است .
(باختين ، ١٣٨٧: ٢٨) درآمدي بر شعر شميسا شميسا در حالي شماي شعري و تجربه شاعرانه خود را در طبيعت و روي سوگلي آن ، زندگي، ترسيم ميکند که خصلت مکالمه اي و فلسفه ديگرصدايي باختين نشان ميدهد که فهم زبان شعري او محصور در شناخت تجربه فردي شاعر و تحت الشعاع اصول و گرامر شناخته شده خاصي نيست ؛ بلکه از يک سو مباحثه اي دروني و ترجماني است از فرهنگ زندگي يک ايراني درون نظام انتزاعي بزرگي به نام «زبان فارسي» که با صداها و درون زبان - هاي (Intra languages) متنوع همراه است ، از سوي ديگر، دعوتي است از خواننده براي مشارکت در فهم و خلق معنا.
» (همان : ٣٦٥) هرچند«اين نوع تحليل مستقيماً تحت نفوذ انديشه هاي فيلسوفاني مانند فوکو، سرل و روش - هاي کاربردشناسي زبان ، تحليل گفتمان و زبان شناسي متني انجام ميگيرد» (فتوحي، ١٣٩٢: ١٥٢) ولي از اين نظر که تمام «نوآوريها و تجارب نوين زباني در شعر مدرن و تنوع و غناي کنش هاي شعري همگي از همين تجربه دروني برميخيزد» (فرهادپور، ١٣٨٧: ١١٨) آشنايي با آن در نقد ادبي هم ضروري است .