چکیده:
در ادبیات تعلیمی فارسی، شیوه های خاص برخورد با مشکلات از طریق تمثیل و حکایت
و پند و اندرز به زبان شعر و نثر آورده شده است. موضوع و هدف این پژوهش تطبیق این
راهکارها با یکی از نظریات روانشناسی مطرح عصر حاضر به نام تئوری مهارتهای
مقابل های است که توسط دو روانشناس آمریکایی، لازاروس و فولکمن در سال 1984
ارائه گردیده است و عمدتا بر دو محور مساله مدار و هیجان مدار بنا شده است. روش
پژوهش د راین مقاله تحلیلی و توصیفی است و برای جمع آوری داده ها مبتنی بر منابع
کتابخان های استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که شیوه های مقابله با
فشارهای روانی و مشکلات در آثار ادبی گلستان، بوستان، کلیله ودمنه و مثنوی معنوی تا
حد بسیار زیادی با شیوه های مقابل های بر اساس نظریه روان شناختی فالکمن و لازاروس
قابل انطباق است. حاصل پژوهش بیانگر آن است که در کتب ذکر شده شیوۀ مقابله
مساله مدار که مبتنی بر خردورزی و اقدام است، در مقایسه با شیوۀ هیجان مدار از بسامد
بیشتری برخوردار است. در بوستان و گلستان سعدی ، شیوه مقابله هیجان مدار بیش از
شیوه مقابله مساله مدار به چشم میخورد. در مثنوی نیز از شیوه مساله مدار مثبت و از سبک
مقابل های هیجان مدار به شکل کمرنگ بهره گرفته شده است.
خلاصه ماشینی:
٣-بحث و بررسي ٣-١-بوستان ٣-١-١-نمونه هاي مســأله مدار در بوســتان : در حکايات : در معني شــفقت (باب اول ، ص ٥٤)، مأمون با کنيزک ،(باب اول ، ص ٦٩) ، يکي در بيابان سگي تشنه يافت (باب دوم ،ص ٨٣) با مهارت مسأله مدار مثبت و از طريق اقدام به عمل ، مشکل حل مي شود.
شــيوه مرد دراين داستان مهارت مسأله مدار منفي است ، با توسل به نيرنگ و فريبکاري و ندايي که او را خطاب قرار مي دهد، وي را به شيوه مسأله مدار مثبت از طريق اقدام به عمل براي رفع اســترس فرا ميخواند.
، (حکايت دوم باب اول ،ص ٥٩) برادران حسود به شيوه هيجان مدار منفي در مورد برادرشان انديشه کينه کشي دارند که با شيوه مقابله مسأله مدار مثبت و اقدام به عمل خواهر و پدرشان ماجرا ختم به خير مي شود.
در داستان نخچيران و شير و خرگوش ،(دفتر اول ،ص ٤٣) در قسمت اول حکايت حيوانات با گردن نهادن به خواســته شــير در واقع به صورت هيجان مدار منفي از نوع تسليم با مشــکل خود مواجه مي شوند؛ اما در ادامه ، خرگوش با مشکل شير و نجات جان خود به طور مسأله مدار مثبت و از طريق اقدام به عمل خاص با شير مقابله مي کند.
در حکايت در بيان آنکه ترک الجواب جواب ٌ،(دفتر چهارم ، ص ٦١٥)پادشاه تلاش مي کند به شيوه مسأله مدار مؤثر و از طريق اقدام به عمل خاص با يک تنبيه کوچک غلام را متوجه اشتباهش کند؛ اما غلام به صورت هيجان مدار منفي از نوع رفتارهاي تکانشي و با پرخاش و تهديد با مشکلش برخورد مي کند .