چکیده:
هدف این مقاله بررسی پیچیدگی ابزارهای مالی و تبیین اثرات آن در فرایند قضاوت و تصمیمگیری استفادهکنندگان صورتهای مالی در چارچوب نظریه بار شناختی میباشد. بدین منظور از روش پژوهش آزمایشگاهی با طرح بین گروهی ـ درون گروهی 2×2×2 و مشارکت سرمایهگذاران به عنوان آزمودنی استفاده شده است. در این پژوهش متغیرهای مستقل نحوه ارائه(جداگانه یا تجمعی)، نحوه افشا(کمی و کیفی یا کمی) و خاصه اندازهگیری(بهای مستهلک شده یا بهای مستهلک شده به همراه ارزشهای منصفانه) دستکاری شده و اثرات آن روی متغیرهای وابسته میزان اطلاعات دریافتی، میزان تلاشهای ذهنی و قضاوت آزمودنیها مورد ارزیابی قرارگرفته است. تجزیه و تحلیل دادههای پژوهش با مقایسه میانگین گروهها و آزمونهای آماری ویلکاکسون زوجی و من ویتنی نشان میدهد، زمانی که اطلاعات کمی و کیفی در خصوص آسیبپذیری ابزارهای مالی از ریسکهای مرتبط با آنها افشا شده و ارزش آنها با خاصه اندازهگیری بهای مستهلک شده در صورتهای مالی ارائه میشود، آزمودنیها اطلاعات بیشتری بدست آورده و تلاشهای ذهنی کمتری را صرف پردازش اطلاعات میکنند. همچنین سناریوهای مختلف نحوه افشا و خاصه اندازهگیری منجر به تفاوتهای معنادار در قضاوت آزمودنیها میشود. نتایج پژوهش نشان میدهد که نحوه افشای اطلاعات و خاصههای بکارگرفته شده برای اندازهگیری ارزش ابزارهای مالی میتواند روی مولفههای شناختی و قضاوتی استفادهکنندگان تاثیرگذار باشد، اما اثرات نحوه ارائه جداگانه یا تجمعی اجزای مرتبط با ابزارهای مالی بر مولفههای فوق تائید نشده است.
The goal of this study is to investigate the complexity of financial instruments and explains their effects on judgment and decision making process for users of the financial statement in the Framework of Cognitive Load Theory (CLT). For this purpose, we conduct a 2 × 2 × 2 within-between experiment design with investors as participants. In this study, independent variables of presentation method (disaggregation versus aggregation), disclosure method (quantitative and qualitative versus quantitative) and measurement value (amortized cost versus amortized cost with fair values) have been manipulated and their effects on the dependent variables of the amount of information received, the amount of mental effort and judgment of the participants have been evaluated. Data analysis of research by comparing the mean of groups and statistical tests of Wilcoxon paired and Mann-Whitney shows that, when the quantitative and the qualitative information about the vulnerability of financial instruments to the risks exposed with them is disclosed and their values are measured at amortized cost in the financial statements, participants achieve more information and spend less mental effort for processing of the information. Also, different scenarios of disclosure and measurement value lead to significant differences in the participants' judgment. The research results shows that, the method of disclosure of information and measurement values to measure the value of financial instruments can affect the cognitive and judgmental components of users. However, the effects of the disaggregation or aggregation presentation of the components related to financial instruments on the above components have not verified.
خلاصه ماشینی:
نتایج پژوهش نشان میدهد که نحوه افشای اطلاعات و خاصه های بکارگرفته شده بـرای انـدازه گیـری ارزش ابزارهـای مـالی مـیتوانـد روی مولفـه هـای شـناختی و قضـاوتی استفاده کنندگان تاثیرگذار باشد، اما اثرات نحوه ارائه جداگانه یا تجمعی اجـزای مـرتبط بـا ابزارهای مالی بر مولفه های فوق تائید نشده است .
از این رو، پژوهش جاری سعی دارد با توجـه بـه اهمیـت موضـوع پیچیـدگی در گزارشگری مالی و همچنین توجه و علاقـه نهادهـای اسـتانداردگذار بـه درک بهتـر اثـرات اقلام پیچیده و نحوه ارائه اطلاعات در فراینـد قضـاوت و تصـمیم گیـری اسـتفاده کننـدگان صورت های مالی، در چارچوب نظریه بارشناختی اثرات پیچیدگی ابزارهای مالی را بررسـی نموده و برای اولین بار در ایران شواهدی تجربی رفتاری از تاثیر روش های مختلـف ارائـه و افشای اطلاعات در خصوص این اقلام پیچیده بر روی مولفه هـای شـناختی(میزان اطلاعـات دریافتی، میزان تلاش های ذهنی صرف شده برای پردازش و ارزیابی اطلاعـات ) و قضـاوتی سرمایه گذاران ارائه کند.
مـدلی از تاثیرهای بار شناختی بر قضاوت ها و تصمیم های افراد در شکل زیـر نشـان داده شـده اسـت ؛ تمرکـز پژوهش جاری بر روی بار بیرونی و روش ارائه اطلاعات در خصوص ابزارهـای مـالی بعنـوان یـک قلم پیچیده میباشـد تـا اثـرات روش هـای متفـاوت ارائـه و افشـای اطلاعـات در فراینـد قضـاوت و تصمیم گیری استفاده کنندگان را بررسی نماید.
International Accounting Standard 7: Financial instruments: disclosures.
The effects of the method used to present a complex item on the face of a financial statement on nonprofessional investors’ judgments.
Accounting Standard No. 37, financial instruments: disclosure, Tehran: Auditing Organization.