چکیده:
مطابق قول اکثر فقهای امامیه در فرض فوت موصی له قبل از رد یا قبولی وصیت، حق رد یا قبولی وصیت به ورثه موصی له به ارث می رسد. در مقابل، دیدگاه دیگر بین فوت موصی له قبل و بعد از فوت موصی قائل به تفکیک شده و معتقد است که در مورد نخست وصیت باطل بوده و در مورد اخیر، حق قبولی یا رد به ارث میرسد. اکثر فقهای اهل سنت قائل به این نظر هستند. برخی نیز بر این عقیده هستند که اگر قصد موصی وصیت به نفع شخص موصیله باشد، حق قبول یا رد به ورثه وی منتقل نمیشود مگر اینکه اراده موصی بر انتقال حق قبول یا رد واقع شده باشد. ماده 21 قانون وصیت مصر، انتقال حق قبولی یا رد به ورثه موصیله را بصورت مطلق مورد پذیرش قرار داده است اما قانون ایران در این خصوص بیان صریحی ندارد. در این پژوهش پس از بررسی دیدگاههای مطرح در خصوص ارث قبولی یا رد وصیت و ادله موافقین و مخالفین هر یک از این دیدگاهها در فقه اسلام، حقوق مصر و حقوق ایران، این نتیجه حاصل میشود که در حقوق ایران ارث قبولی یا رد وصیت بطور مطلق میتواند مورد پذیرش قرار گیرد مگر اینکه اراده موصی، وصیت به شخص موصیله باشد به نحوی که با فوت وی، وصیت نیز منتفی گردد.
وفقا لقول معظم فقهاء الامامیه، اذا مات الموصیله قبل رد الوصیه او قبولها، ینتقل حق القبول الی وراث الموصیله. فی المقابل، الرای الاخر یعتقد الفرق بین وفاه الموصیله قبل وفاه الموصی و بعدها و یری ان الوصیه فی الحاله الاولی باطله و فی الحاله الاخیره ینتقل حق القبول او الرد الی الوراث. اتفق معظم فقهاء السنه علی هذا الرای. یعتقد البعض بان قصد الموصی الوصیه نفع الموصیله، لاینتقل حق قبول او رد الی وراثه الا ان وصیه الموصی علی حق القبول او الرد. قبلت ماده 21 قانون الوصیه المصری نقل حق القبول او الرد الی وراث الموصیله مطلقا لکنه لیس لقانون الایرانی بیانا صریحا فی هذا المجال. فی هذا التحقیق، بعد مراجعه الاراء الموجوده فی مجال الارث فی قبول او رد الوصیه و ادله الموافقین و المخالفین لای من هذه الاراء فی فقه الاسلام، ینتج ان یمکن قبول ارث قبول او رد الوصیه مطلقا ما لم یکن قصد الموصی وصیه للموصیله بشکل تلغی الوصیه بوفاته.
According to the viewpoint of the majority of “Imamieh Jurists”, in the presumption of death of legatee before the rejection or acceptance of the will, the right to reject or accept a will is inherited to the legatee’s heirs. Against, the other viewpoint distinguished between the death of legatee after and before the death of testator and they are believed that in the first case, the will is void and in the latter, the right to accept or reject is inherited. Most Sunni jurists have accepted this view. Some jurists say if testator intend the will for only legatee, right of acceptance or rejection of this will don't transfer to his heirs unless the testator intention is to transfer the right of acceptance or rejection. Article 21 of the Egyptian Code of Will accepted the transfer of the right of acceptance or rejection the legatee heirs absolutely, but Iranian law does not have a clear statement in this regard. In this research, after studying the points of view about inheritance of the right of acceptance or rejection of the will and the reasons of proponents and opponents of each views in Islam Jurisprudence, Egypt Law and Iranian Law, The result is that in Iranian Law, the inheritance of the right of acceptance or rejection of the will can be accepted absolutely; unless, the testator intend to will just for legatee, so that, the will is dissolved as a result of legatee’s death.
خلاصه ماشینی:
در اين صورت اين پرسش مطرح ميشود که با فوت موصيله قبل از اعلام قبولي، آيا وصيت از بين ميرود يا وراث موصيله ميتوانند به قائم مقامي از طرف ايشان وصيت را قبول نموده و موصيبه را تملک کنند؟ آيا علم و جهل موصيله از موضوع وصيت تأثيري در ارث قبولي يا رد وصيت دارد؟ در قوانين ايران حکم صريحي در اين خصوص بيان نشده و از موارد سکوت قانون است اما در قوانين برخي از کشورها از جمله قانون وصيت مصر، اين موضوع مورد توجه قانون گذار قرار گرفته و حکم آن به صورت صريح پيش بيني شده است .
در اين بين ، ديدگاه ديگري اراده و خواست موصي را مورد توجه قرار داده و بيان ميدارد که چنان چه غرض و مقصود موصي، خصوص و شخص موصيله باشد، وصيت باطل ميشود و اگر غير از اين باشد، قبول يا رد براي ورثه موصيله خواهد بود.
در حقوق مصر ماده ٢١ قانون وصيت به صراحت انتقال حق قبول يا رد وصيت به ورثه موصيله را پيش بيني کرده است بدون اين که تفاوتي بين فوت موصيله قبل از موصي يا بعد از او قائل شده باشد.
مشهور فقهاي اماميه بطور مطلق اعم از اين که موصيله قبل از موصي فوت کرده باشد يا بعد از او، حق قبول يا رد وصيت را قابل انتقال به ورثه موصيله ميدانند هر چند در کنار آن ديدگاه هاي ديگري نيز مطرح شده است که به تفصيل در اين پژوهش مورد بررسي قرار گرفت .