چکیده:
زمینه و هدف: آثار ادبی از دیرباز یکی از منابع اصلی بررسی و تحلیل مسائل سیاسی و اجتماعی جوامع گذشته بوده است. نویسندگان بعنوان قشر آگاه جامعه، این مسائل را در آثار خود بازتاب دادهاند؛ از جملۀ این مشاهیر خواجه نظامالملک، محمدبنغازی ملطیوی، ظهیری سمرقندی و اسحاقبن ابراهیم سجاسی هستند که در فواصل قرون پنجم تا هفتم هجری زیسته و بواسطۀ حضور در مسند سیاست یا نشستوبرخاست با افراد مرتبط با سیاست و اجتماع، با زیروبم زندگی واقعی جامعۀ عصر خویش آشنایی داشتهاند. این پژوهش به مطالعه و بررسی مسائل اجتماعی بازتابیافته در کتب سیاستنامه، روضهالعقول، سندبادنامه و فرائدالسلوک پرداخته و مسائل اجتماعی را در قالب مولّفههای عدالت اجتماعی و زنان و کارکردهایشان بررسی نموده و میزان توجّه نویسندگان به مولّفهها و شاخصههای آنها را نشان داده است.
روش مطالعه: این پژوهش بشیوۀ اسنادی همراه با تحلیل کمّی و کیفی انجام گرفته است.
یافتهها: در چهار اثر مذکور نگرش به مفهوم عدالت اجتماعی و امور زنان تقریبا یکسان است.
نتیجهگیری: توجه به مولفۀ عدالت اجتماعی در کتاب سیاستنامه بیشتر بوده و از این میان توجه به تظلّم و دادخواهی قابل توجه است و در سه کتاب دیگر بیشتر به حمایت از محرومان توجه شده است. از نظر مسائل زنان نیز خواجه نظامالملک بیشتر به کمخردی زنان نظر داشته و مولف فرائدالسلوک حیا و وفای زنان را مورد توجه قرار داده است. در سندبادنامه نیز بسامد اشاره به زنان کمعقل و هوسران بیشتر است و در روضهالعقول زنان کمعقل، هوسران و خردمند با بسامد یکسان مطرح شدهاند.
BACKGROUND AND PURPOSE: Literary works have long been one of the main sources for studying and analyzing the political and social issues of past societies, Authors, as a conscious stratum of society, have reflected these issues in their works. Among these celebrities are” Khajeh Nizam-Al-Molk”, “Muhammad ibn Ghazi Multiwi”, “ Zohiri-Samar-Kandi” and “ Ishag ibn Ibrahim Sajasi” who lived between the fifth and seventh centuries AH and were acquainted with the real life of the society of their time by attending at politics, positions, or meeting and communicating with Persians related to politics and society. This research studies the social issues reflected in the books of “ Syaasatnaameh”, “Rozah-Al-Oghoul”, “Sandbaadnaameh” and “Faraed-Al-Solouk” and examines social issues in the forms of components of social justice and women and their functions, and shows that he extent to which the authors pay attention to these components and their characteristics.
METHODOLOGY: This research has been done in a documentary manner with quantitative and qualitative analysis.
FINDINGS: In the four mentioned works, the attitude towards social justice and women’s affairs is almost the same.
CONCLUSION: Attention to the component of social justice in the book, “ Syasatnaameh” Is more among these attention to oppression and litigation is significant and in the other three books, more attention is paid to supporting the deprived. In terms of women’s issues, the author of” Syasatnaameh” has paid more attention to women’s irrationality and the author of” Faraed-Al-solouk” had paid attention to women’s modesty and fidelity, in “ Sandbadnaameh”, too, the frequency of referring to low-mined and capricious women is higher and in the “ Rowzah-Al-Oghoul” low-mined, capricious and wise women, the same frequency is raised.
خلاصه ماشینی:
بررسي مؤلفه هاي عدالت اجتماعي و نگرش به زنان در کتابهاي سياست نامه ، روضه العقول ، سندبادنامه و فرائدالسلوک ليلا وليان ، شهروز جمالي (نويسندة مسئول )، رضا صادقي شهپر گروه زبان و ادبيات فارسي، واحد همدان ، دانشگاه آزاد اسلامي همدان ، ايران چکيده : زمينه و هدف : آثار ادبي از ديرباز يکي از منابع اصلي بررسي و تحليل مسائل سياسي و اجتماعي جوامع گذشته بوده است .
در اين مقاله به بررسي و تحليل عدالت اجتماعي و مسئلۀ نگرش به زنان در قرون پنجم تا هفتم هجري که در چهار کتاب سياست نامه ، روضه العقول ، سندبادنامه و فرائدالسلوک بازتاب يافته ، پرداخته شده است و ميتواند چراغ راهي براي مطالعات گسترده تر در اين زمينه باشد.
جدول شمارة ٣ بسامد شاخصهاي عدالت اجتماعي در کتاب سندبادنامه (رجوع شود به تصویر صفحه) عدالت اجتماعي در فرائدالسلوک جدول بسامد شاخصهاي مؤّلفۀ عدالت اجتماعي در کتاب فرائدالسلوک نشان ميدهد حمايت از رعايا و محرومان با ١٣ مورد (٧٦/٤٨) بالاترين بسامد را داشته و بعد از آن تظلّم و دادخواهي با ٢ مورد (١١/٧٦) در جايگاه دوم قرار دارد و دو شاخص تأمين حداقلها براي همه با ١ مورد (٥/٨٨) و برابري افراد در اجراي قانون با ١ مورد (٥/٨٨) در انتهاي اين جدول قرار گرفته اند.
ir Responsible author) Reza Sadeghi Shahpar: Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Hamadan Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran.