چکیده:
تاکنون شروح گوناگونی بر مثنوی معنوی نگاشته شده است . برخی از دیدگاه ادبی ،عرفانی ،فلسفی و موضوعی بدان پرداختهاند . گوناگونی شروح ، مقایسه آنها را ایجاب می کند ،استادان نیکلسون، شهیدی ، استعلامی و زمانی هر یک به شیوه خود به شرح این کتاب عظیم همت گماشتهاند . این شروح مشابهات بسیار دارند ، تفاوتهایی نیز دارا هستند . در تفسیر عرفانی ، ذکر یا عدم ذکر آیات و احادیث ابیات ، باورهای مذهبی و گاه به سبب تفاوت در ضبط واژه یا بیت اختلافاتی در شروح مشاهده می شود .در این مقاله کوشش بر آن است تا تفاوتهای شروح دفتر دوم مثنوی فوق الذکر از وجوه مختلف بررسی می شود
There are different commentaries on Rumi’s Masnavi, each focusing on it from different pints of view such as literary aesthetics, mysticism, philosophy and subject matter. These various commentaries – including those by Reynold Nicholson, Jafar Shahidi, Mohammad Estelami and Karim Zamani – make their comparison and contrast inevitable. Despite their great affinity, they are different from each other considering their mystical interpretations, allusive references, religious credence, and vocabulary and verse variations. This article is to compare and contrast the commentaries on the second book of Masnavi.
خلاصه ماشینی:
با تعدادي ديگر از ياران به ضبــط و تحرير آنچه مولانا در اين زمينه املا مي نمود مي کوشيد» (زرين کوب ، ٢٢٢: ١٣٩١) درون مايه و مضمون مثنوي معنوي مولوي با توجه به حال و مقام مجلس و حاضران گاهي بسيار ساده و حتي عاميانه و گاهي در بافتي فلســفي ، عرفانــي به موعظه و تعليم مي پرداخــت «بدينگونه دنياي مثنــوي نــه دنياي نوميدي و اندوه ملحدانه خيالي اســت که به آن ســوي دنياي حس نمي انديشــد، نه اقليم سرد و بي روح زاهد خانقاه است که به دنياي حس نمي نگرد.
عشق مجازا «عاشق » است و با توجه به مصراع اول : ٤-١ اختلاف در تفســير فلســفي و باورهاي مذهبي هم يکــي ديگر از اختلافات شــارحان مي باشــد در بيت زير شــارحان با توجه به عقايد مذهبيون و « سر الهي » را امانت الهي و «نيش » را ســرزنش فرشــتگان در داســتان خلقت انسان خطا کار تفسير نموده و عرفا « سر الهي » را «عشق » و «نيش » را محنتي که از وجود خاکي برمي خيزد فلاسفه هم آن را معرفت خداوند مي دانند: مـــر ملايک را نـــمودي سر خــويش کيــن چنيــن نوشــي همــي ارزد بنيــش ِ (مولوي ، ١٣٧٤: د/دوم .
٣. الن نيکلسون ، رينولد(١٣٧٤)، شرح مثنوي معنوي ، ترجمه حسن لاهوتي ، دفتر دوم ، علمي و فرهنگي ، تهران .
٧. زماني ، کريم (١٣٩٢)، شرح مثنوي و معنوي ، دفتر دوم ، انتشارات اطلاعات ، تهران .