چکیده:
اقبال محققان ادبی ما به آثار منثور کمتر از متون منظوم است. حاصل آنکه برخی از آثار منظوم فارسی با چاپها و تصحیحهای مختلف، با فرهنگها و فهرستهای مناسب (فرهنگهای واژگانی) در دسترس اهل فن قرار دارد، در حالی که چه کم است تعداد آثار منثوری که این چنین به جامعه علمی و فرهنگی ما عرضه شده باشد، گفتنی است برای بازشناساندن اهمیت و اعتبار راستین متون منثور فارسی، در آن آثار، زمینه و امکان کنکاش از دیدگاههای گوناگون وجود دارد. بدین منظور در این مقاله تلاش شده که درباره کتاب «تاریخ سیستان» (تألیف حدود 445 هـ. ق) که یکی از مآخذ عمده نخستین دوره تطور نثر فارسی است تحقیقی انجام شود. «تایخ سیستان» از آثار ناشناخته و فراموش شده زبان فارسی بود تا اینکه اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات عصر ناصری، آن را به صورت پاورقی در روزنامه «ایران» از شماره 474 تا 564 به تاریخ (1302- 1299 هـ. ش) به چاپ رساند. سپس استاد فرزانه ملکالشعرا بهار این کتاب را با مقدمه عالمانه ، پاورقیها و حواشی ارزشمند در سال 1314 هـ. ش تصحیح و چاپ کرد. و این پژوهش براساس همین نسخه اخیر فراهم گردیده است که به بررسی و تبیین ویژگیهای صرفی و نحوی این کتاب میپردازد. ابتدا (مباحث صرفی) در خصوص مقولات صرفی مانند فعل، اسم، صفت و ضمیر ... و کاربرد آنها بررسی سپس (مباحث نحوی) به موضوعاتی مانند مطابقت نهاد و فعل، ساختمان جملههای ساده و مرکب، تقدیم و تأخیر ارکان در جمله ، حذف و عطف در جمله و ... پرداخته شده است.
Iranian literary scholars have shown less interest in the study of prose works than those in verse. This is why a great number of Persian literary works in verse have had the chance to be revised and reedited and go to print again and again, while the number of the prose works presented to the culturati and scientific society has been fairly less. However, the necessity of introducing the importance and true validity of Persian prose and emphasizing its significance from different viewpoints is strongly felt. Then the present paper tries to conduct a research on The History of Sistan (written c.445 AH), a primary resource for the early Persian prose evolution. This book was one of the unknown and forgotten works of Persian literature until Etemad Al-Saltana, Naser Al-Din Shah Qajar’s secretary of publications, printed it in Nos. 474 – 564 of Iran Daily (1920 – 1923) as installments of a serial. Later in 1935, Mohammad Taqi Bahar, the well-known poet and scholar, revised and reedited it with a comprehensive introduction to be published in the form of a book. The present research, based on Bahar’s revision, explores its inflectional and syntactical features including parts of speech, their functions, simple and complex sentence structures, subject and verb agreement, order of the components, deletions, coordination, subordination, etc.
خلاصه ماشینی:
آميختن دو شــيوه فارســي و عربي در يک ترکيب اضافي : «رفتن يعقوب به گرگان به حرب عبداله بن محمد صالح و حسين زيد» ص ٢٢٣ تميز (پردازه ) در اين اثر فعل هايي آمده که غير از نهاد و مفعول به تميز نياز دارند مانند: «بدان روزگار سراي زنان را شبستان گفتندي » ص ٢٢ «او را عزيز همي داشتيم همگنان » ص ٦٦ نتيجه تاريخ سيســتان يکي از مهم ترين متون تاريخي ادب فارســي است که قسمت اول اين کتاب در دوره رشــد و تکوين و قســمت دوم در دوره فارسي درسي نوشته شده اســت .