چکیده:
این مقاله سعی در تبیین این موضوع دارد که حکیم ناصرخسرو، در بیان دیدگاههای اخلاقی خود، که نمود آنها را بیش از همه در اندرزهای وی میتوان دید، از آموزههای اخلاقی زردشتی تأثیر پذیرفته است. تأثیرپذیری وی از ادبیات فارسی میانه و آیین زردشتی، محدود به اندرزهای اخلاقی نبوده است، بلکه رسوب این مضامین در کنه ضمیر وی، در ساختار زبانی و فکری آثارش نیز نمود یافته است. در این پژوهش، با توجه به ضرورت بررسی تأثیر زبان و ادبیات پهلوی بر آثار شاعران و نویسندگان قرون نخستین اسلامی و اهمیت این تأثیر در خوانش و تحلیل دقیقتر متون دورۀ اسلامی و با توجه به اینکه نفوذ زمینههای فکری و زبانی ادبیات فارسی میانه در آثار دورۀ اسلامی اغلب توسط پژوهشگران نادیده گرفته شده است؛ به بررسی تطبیقی اندرزهای حکیم ناصرخسرو و متون اخلاقی زردشتی با تکیه بر متن کتاب ششم دینکرد، که در واقع چکیدۀ اندرزنامههای زرتشتی است، پرداخته شده و با تحلیل شباهتهای این دو اثر در دستگاه فکری و فلسفی و در بیان دیدگاههای اخلاقی، به این نتیجه دست یافتهایم که حکیم ناصرخسرو، در سرایش اندرزها، تحت تأثیر و وامدار ادبیات و آیین زردشتی بوده است.
This article seeks to explain that Naser Khosro had been inspired by Zoroasterian ethical teachings in expressing his moral views – which are mostly represented in his counsels. The effect he received from Middle Persian Literature and Zoroastrianism is not just limited to ethical counsels; the penetration of such themes in his subconscious mind had influenced the linguistic and mental structures of his works. In this research, on account of the significance of investigating the effect of language and Pahlavi's literature on early Islamic centuries poets and writers' works, and the significance of such an effect on reading and a more precise analysis of Islamic texts era, as well as considering the fact that the penetration of linguistic and mental themes of Persian Middle Literature into works of Islamic era has often been neglected by researchers, a comparative study of Naser Khosro’s counsels and Zoroasterian ethical texts using Denkard (Acts of the Religion) full-text book IV – which is in fact the abstract of Zoroasterian counsels – has been conducted. With the analysis of the similarities between these two works in a mental and philosophical system, and from moral perspectives, we have concluded that Naser Khosro had been influenced by, and owes a lot to Zoroaterianism and Zoroasrian literature in writing his counsels.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش ، با توجه به ضرورت بررسي تأثير زبان و ادبيات پهلوي بر آثار شاعران و نويسندگان قرون نخستين اسلامي و اهميت اين تأثير در خوانش و تحليل دقيق تر متون دوره ي اسلامي و با توجه به اين که نفوذ زمينه هاي فکري و زباني ادبيات فارسي ميانه در آثار دوره ي اسلامي اغلب توسط پژوهشگران ناديده گرفته شده است ؛ به بررسي تطبيقي اندرزهاي حکيم ناصرخسرو و متون اخلاقي زردشتي با تکيه بر متن کتاب ششم دينکرد، که در واقع چکيده ي اندرزنامه هاي زرتشتي است ، پرداخته شده و با تحليل شباهت هاي اين دو اثر در دستگاه فکري و فلسفي و در بيان ديدگاه هاي اخلاقي، به اين نتيجه دست يافته ايم که حکيم ناصرخسرو، در سرايش اندرزها، تحت تأثير و وامدار ادبيات و آيين زردشتي بوده است .
)مزداپور، ١٣٨٦: ٧٠( در اندرزهاي حکيم ناصرخسرو، که سرشار از مضامين و پندهاي اخلاقي است ، به آموزه هايي برميخوريم که مطابقت و شباهت آن ها با مضامين اخلاقي دينکرد ششم و برخي ديگر از آثار مذهبي زردشتي، از جمله مينوي خرد، آشنايي حکيم ناصرخسرو با آموزه هاي اخلاقي زردشتي و تأثيرپذيري او از آن ها را نشان ميدهد و خود حکيم نيز در ضمن قصايدش ، با اشاره به آشنايي خويش با تاريخ عهد باستان ، به خود ميبالد که توقيعات کسري انوشيروان را خوانده است : بخواندم پاک توقيعات کسري بخواندم عهد کيکاووس و نوذر )535:1374( ناصرخسرو، براي تأکيد بر شهرت خود در روزگارش ، به يکي از سه آتشکده ي معروف عهد ساساني در ناحيه ي خراسان اشاره ميکند؛ بر من گذر يکي که به يمگان در مشهورتر ز آذر برزينم )136:1374( 216 اين آتشکده در متون زردشتي، ساخته ي دست گشتاسپ ، پادشاه کياني حامي زردشت دانسته شده است .