چکیده:
تئوری حادثه پیشبینی نشده در اکثر نظامهای حقوقی مورد پذیرش قرار گرفته است. اما مبانی مختلفی
برای تئوری حادثه پیشبینی نشده مطرح شده است. تبانی فقهی که با توجه به فقه غنی اسلامی علیالخصوص
فقه امامیه مطرح گردیده قالب موجهی برای توجیه نظریه در حقوق ایران میتواند باشد.ء البته مبنای توجیهی با
استفاده از اراده مشترک و شرط ضمنی با اشکالاتی مواجه گردیده» ابتنای بحث بر تئوری حسن نیت همانگونه
که در حقوق پارهای کشورهای اروپایی خصوصا فرانسه بر آن تاکید شده است نیز نمیتواند در حقوق ایران
کارگشا باشد وانگهی تئوری موصوف توسط حقوقدانان و دکترین همان کشورها نیز مورد انتقاد واقم شده است.
اما دو قاعده لاضرر و لاحرج. با تحلیلی که از مفهوم» کارکرد و قلمرو هر یک از آنها ارائه گردید میتوانند به
نوبه خود در جهت مبنای توجیهی مورد تمسک دادرس قرار گیرند. در این مقاله مبانی تئوری حادثه پیشبینی
نشده در حقوق ایران و فقه امامیه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
خلاصه ماشینی:
بند اول - قاعده لاضرر بعنوان مبنای توجیهی نظریه حادثه پیش بینی نشده پاره ای از اساتید حقوق مبنای توجیهی تئوری حادثه پیش بینی نشده را، به تأسی از حقوق فرانسه ، قاعده لاضرر دانسته اند: اگر چه در نفس توجیه مبنا بر اساس قاعده مزبور نگارنده نیز با این نظر موافق است اما شیوه استدلال و قلمرو اعمال قاعده مزبور با توجیهی متفاوت تبیین میگردد تا با تکلّف و ایراداتی که بر توجیه صورت گرفته ، بانیاً بر تحلیل اقتباسی از حقوق فرانسه ، وارد است نیز رروبرو نشویم ، چرا که ، همان گونه که اشاره شد، تحلیل مبنای تئوری براساس نظریه غبن حادث است که در خود حقوق فرانسه نیز مورد انتقادات شدید واقع شده است و ایرادات عدیده ای بر آن وارد شده است که قبل از ورود به توجیه مزبور و ایرادات وارد بر آن ، شاید توضیح قلمرو و کارکرد قاعده لاضرر و اختلاف نظرهای موجود کمک شایانی به درک مفهوم و ماهیت قاعده مزبور و توجیه تئوری بانیاً بر آن باشد اگر چه توضیح توجیه قاعده نفی عسر و حرج و ارتباط آن با قاعده لاضرر نشان خواهد داد که ابتنای صرف تئوری بر هر یک از دو قاعده اشتباه است و شاید سعی در توجیه تئوری بر هر یک از دو مبنا چنین نتیجه انتقادآمیزی را در پی داشته است : الف : معنا و مفاد قاعده لاضرر: از جمله قواعد معروف فقهی که چه در فقه عامه و چه در فقه امامیه جایگاه ویژه ای دارد قاعده لاضرر میباشد: شیخ طوسی در کتاب خلاف در مبحث خیار غبن به قاعده مزبور استناد کرده و مینویسد: «دلیلنا ماروی عن النبی(ص ) أنه قال لاضرر فی الاسلام ».