چکیده:
تناسب میان جرم ارتکابی و مجازات اعمالی» بعنوان یک اصل عقلی مورد پذیرش نوع بشر و در نتیجه
تمامی مکاتب کیفری است. بگونهای که اکثر کشورها در وضع ضمانت اجراهاء توجه خاصی بدان مبذول
داشتهاند. با این اوصاف در پارهای جرایم این مهم مورد غفلت قانونگذار کیفری ایران قرار گرفته است. قتل عمد
بعنوان خشنترین و با اهمیتترین جرم شناخته شده» در زمره این موارد قرار دارد. با وجود آنکه از نقطه نظر
تناسب طولی و به تبعیت از نصوص شرعی یکی از شدیدترین پاسخهای کیفری (قصاص) برای این بزه در نظر
گرفته شده لیکن از نقطه نظر تناسب عرضی تمامی مراتب و حالات این جرم با یک واکنش مشابه مورد مجازات
قرار گرفته و از این جهت اصل مذکور رعایت نگردیده است. این مساله باعث شده تا جرایم قتل عمد ارتکابی
از هر درجه و مرتبه و با هر میزان از قابلیت سرزنشپذیری با یک مجازات یکسان روبرو شوند که نه عادلانه
مینماید و نه منطبق با موازین و مذاق عقل و شرع. این در حالی است که در فقه اسلامی ظرفیتهایی برای
اصلاح این نقیصه وجود داشته و برخی کشورهای اسلامی نیز از همین منظر به همنواسازی مقررات کیفری خود
با این اصل اساسی و البته روزآمد شده پرداختهاند. در این نوشتار با مرور مختصر اصل مذکور و مطالعه تطبیقی
مقررات برخی کشورها و موضع فقه اسلامی در این زمینه» به بررسی مقررات کیفری ایران در خصوص قتل عمد
از این منظر پرداخته و با برشمردن نارسایی ها پیشنهاداتی ارایه خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
با وجود آنکه از نقطه نظر تناسب طولی و به تبعیت از نصوص شرعی یکی از شدیدترین پاسخ های کیفری (قصاص ) برای این بزه در نظر گرفته شده لیکن از نقطه نظر تناسب عرضی تمامی مراتب و حالات این جرم با یک واکنش مشابه مورد مجازات قرار گرفته و از این جهت اصل مذکور رعایت نگردیده است .
این یک حقیقت است که غالب اعضای جامعه اکثر جرایم را با شدت نسبی مشابهی درجه بندی میکنند و این بدان معناست که مبنا و اساسی برای ارزش های مشترک وجود دارد که میتواند معیار تعیین مجازات متناسب باشد.
مواد مختلف قوانین مجازات از ابتدای انقلاب تاکنون معیارهایی برای عمدی تلقی کردن برخی از قتل ها در نظر گرفته اند که علیرغم تفاوت و اختلاف اصلی و اساسی در نحوه رفتار، شخصیت مرتکب و حالات روحی و روانی و شرایط و اوضاع و احوال جرم و ...
Culpable homicide قانون گذار سوریه مصوب ( ١٩٤٩ م ) نیز سه رده از مجازات ها را برای قتل عمد در نظر گرفته که با توجه به شدت و وخامت رفتار مرتکب و نحوه و نوع فعل ارتکابی و انگیزه و داعی مجرم از ارتکاب و خصوصیت و شخصیت مجنی علیه و ...
نگاهی اجمالی به مجموعه مقررات و قوانین کیفری ایران ، ما را به این واقعیت رهنمون میشود که هر چند قانون گذار ایران جرایم را با در نظر گرفتن عنصر روانی به جرائم عمدی، شبه عمدی و خطایی طبقه بندی کرده است ، لیکن در موارد متعدد مجازات پیش بینی شده به لحاظ علمی و عملی با میزان صدمه وارد و همچنین درجه و تقصیر مرتکب و انگیزة او متناسب نیست .