چکیده:
امروزه، ابزارهای فناوری اطلاعات و فضای دیجیتال همه جوامع بشری را متأثر ساخته و هر کس بهگونهای از این فضا بهرهبرداری میکند. البته، این فضا چالشهای تازهای نیز به همراه دارد. از جمله چالشهای جدی آن حمایت از حقوق پدیدآوران محتواست. با آنکه حمایت از حقوق پدیدآوران در فضای فیزیکی در حدود دو سده است که در کانون توجه بوده و ضوابط و قوانین گوناگونی برای آن تصویب شده است، این امر در فضای مجازی هنوز در آغاز راه و با دشواریهایی همراه است. با این حال،کشورها چه به شکل مستقل و چه از راه تصویب پیمانهای منطقهای و جهانی کوشیدهاند تا از حق مؤلف در فضای جدید حمایت کنند. هدف اصلی این مقاله نگاهی مقایسهای است به تمهیداتی که در اسناد جهانی، و در اسناد حقوق ایالات متحده، کانادا، و ایران در این باره اندیشیده شده است. برای دستیابی به این هدف، سه سند حقوقی بینالمللی و اسناد حقوقی ایالات متحده، کانادا، و ایران به روش تحلیل محتوا بررسی شدهاند. از این رو، نخست اسناد کلیدی قانونی شناسایی شد، مفاد مصوب آنها در پیوند با حمایت از پدیدآوران تعیین گردید، و متن قانون مطالعه، و با توجه به ویژگیهای فضای مجازی تفسیر شد. یافتهها نشان میدهد که توجه به ویژگیهای فضای مجازی در اسناد جهانی و آمریکا و کانادا بیشتر از قوانین و مقررات ملی است؛ اگرچه برخی از مواد قانونی در اسناد ایرانی، مانند قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان، قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی، قانون حمایت از حقوق پدیدآوران نرمافزارهای رایانهای، قانون تجارت الکترونیکی، قانون نحوه مجازات اشخاصی که در امور سمعی و بصری فعالیتهای غیرمجاز دارند، قانون مطبوعات، مقررات و ضوابط شبکههای اطلاعرسانی رایانهای، پیشنویس لایحه قانون جامع حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط، پیشنویس لایحه حمایت از داده و حریم خصوصی در فضای مجازی را میتوان برای فضای مجازی هم به کار برد. نتیجه اینکه با توجه به ویژگیهای فضای مجازی و توسعه روزافزون این فضا، قانونگذار ایرانی باید در قوانین آتی توجه ویژهای داشته باشد.
Development of digital tools and emergence of cyberspace have not a long history, but the growth of them is very significant and they, increasingly involve more and more people, institutions, and processes. In virtual space a huge volume of content is created daily and internet users can access these content thourgh different forms. One of the key challenges in such a space is to protect the copyright and prevent it from violation. Although the protection of this right in physical space is not very difficult and various rules and regulations guarantee this right, there are many challenges to the protection of copyright in cyberspace. However, the speed of the development and expansion of digital tools makes these challenges more complicated. In this situation, countries have either tried independently or through ratification of regional and international treaties to protect copyright on this new space. This study aims to investigate the global treaties as well as the law of the United States, Canada, and Iran to draw the key protections and challenges. In order to achieve this goal, legal documents related to this field are gathered and analyzed and while highlighting some key features of cyberspace in comparison to the physical space, the way in which the relevant provisions are maintained are explained.