چکیده:
محمد ارکون (١٩٢٨-٢٠١٠م ) روشنفکر مسلمان ، با هدف بازنگری و دگردیسی در فهم متن دینی و ارائه ی راهکارهایی برای برون رفت از انحطاط تمدن اسلامی، پروژه های «نقد عقل اسلامی»، «اسلام شناسی کاربردی» و سرانجام ، طرح «عقل سنجش گرای آینده نگر» را مطرح کرد. طرح واره ی اصلی وی، همان نقد عقل اسلامی است ؛ اما روش شناسی رسیدن بدان ، اسلام شناسیکاربردی است . پروژه های ارکون یکی از نخستین پروژه های جهان اسلام -عرب است که براساس رویکردهای جدید غربی، به خوانش متن دینی پرداخته اند. روش تحقیق و پرسش ها: این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی به بررسی تاثیر و کاربست رویکردهای غربی در خوانش متن دینی در اندیشه ی محمد ارکون میپردازد. پرسش های مدنظر این پژوهش عبارت اند از: مهم ترین رویکردهای کاربردی ارکون برای خوانش متن دینی چیست ؟ هدف ارکون از کاربست رویکردهای مختلف غربی برای خوانش متن دینی چیست ؟ رویکردهای موردتوجه ارکون در پروژه اسلام شناسی کاربردی چیست ؟ از اهداف این پژوهش ، بررسی رویکردهای غربی موردتوجه ارکون در زمینه ی خوانش متن دینی و بررسی تاثیر و کاربست مصداقی رویکردهای غربی در پروژه ی ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ*دکتری تاریخ اسلام ، دانشگاه تربیت مدرس mmajid.menhaji@gmail.com** استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران m.sadatinejad@ut.ac.irتاریخ دریافت : ٩٩/١٠/٨ تاریخ پذیرش : ١٤٠٠/١/٢٣ اسلام شناسی کاربردی ارکون است . یافته ها: پروژه های ارکون ، به ویژه اسلام شناسیکاربردی، دربرگیرنده ی مجموعه ای از رویکردهایی همچون ساختارگرایی، تبارشناسی، پساساختارگرایی، هرمنوتیک و... است . اهداف وی از کاربست رویکردهای مختلف غربی عبارت اند از: ارائه ی یک روش شناسی فعال و توانا در زمینه ی خوانش انتقادی متن دینی، گسست قطعی از نگاه جزم گرایانه و شرق شناسانه و جایگزین سازی این مطالعات با مطالعات مبتنی بر روش های پوزیتیویستی و فیلولوژی سنتی. ازمیان همه ی رویکردهای کاربردی ارکون در زمینه ی خوانش متن دینی، سه رویکرد نمود بسیاری در اندیشه ها و پروژه های وی دارند: نخست ، رویکرد زبانی - نشانه شناسی برای بررسی عصرتاسیسی؛ دوم ، رویکرد دیرینه شناسی فوکویی برای خوانش اندیشه ی مدرن معاصر اسلام -عرب ؛ سوم ، تحلیل تاریخی - جامعه شناسی برای مطالعه ی اسلام (به مثابه ی یک پدیده ی اجتماعی) و رویدادهای (ص )تاریخ اسلام پس از پیامبر .
Mohammad Arkoun (1928-2010) Muslim intellectual, offered "Islamic Criticism" projects, "Applied Islamology" and finally the "Critical Rational Future" project "Negar" with the aim of reviewing and transforming the understanding of the religious text and offering solutions to overcome the decline of Islamic civilization. His main scheme is the critique of Islamic reason, but the methodology is Applied Islamology. Arkoun projects are one of the first projects in the Islamic-Arab world, which have read the religious text based on new Western approaches.
Research Methods and Questions: This study uses a descriptive-analytical approach to examine the impact and application of Western approaches in religious texts reading in the thought of Mohammad Arkoun. The questions considered in this research are: What are the most important practical approaches of Arkoun in religious texts reading? What is Arkoun 's aim using different Western approaches to read religious texts? What are Arkoun 's approaches in the Applied Islamology project ?
The aims of this research is to study the Western approaches considered by Arkoun in the field of religious texts reading and to examine the impact and application of Western approaches in the Applied Islamology project of Arkoun.
Findings: Arkoun projects in particular Applied Islamology include a set of approaches such as structuralism, genealogy, poststructuralism, hermeneutics, etc. His ultimate aim in applying various Western approaches is to provide an active and capable methodology for critical of religious texts reading, definite break from dogmatic and Orientalist perspectives and also to replace these studies with studies based on positivist methods and traditional philology .
Among all practical approaches of Arkoun in the field of reading religious texts, there are three approaches that have many manifestations in his thoughts and projects: First, the linguistic-semiotic approach to the study of the foundational age, second, Foucault's paleontological approach to read contemporary Islamic-Arab modern thought and third, Historical-Sociological Analysis for the study of Islam as a social phenomenon and the Events of the history of Islam after the Prophet (PBUH).
خلاصه ماشینی:
بررسي و تحليل تأثير و کاربست رويکردهاي غربي در خوانش متن ديني در انديشه ي محمد ارکون مجيد منهاجي* مهدي ساداتينژاد ** چکيده محمد ارکون (١٩٢٨-٢٠١٠م ) روشنفکر مسلمان ، با هدف بازنگري و دگرديسي در فهم متن ديني و ارائه ي راهکارهايي براي برون رفت از انحطاط تمدن اسلامي، پروژه هاي «نقد عقل اسلامي»، «اسلام شناسي کاربردي» و سرانجام ، طرح «عقل سنجش گراي آينده نگر» را مطرح کرد.
ازميان همه ي رويکردهاي کاربردي ارکون در زمينه ي خوانش متن ديني، سه رويکرد نمود بسياري در انديشه ها و پروژه هاي وي دارند: نخست ، رويکرد زباني - نشانه شناسي براي بررسي عصرتأسيسي؛ دوم ، رويکرد ديرينه شناسي فوکويي براي خوانش انديشه ي مدرن معاصر اسلام -عرب ؛ سوم ، تحليل تاريخي - جامعه شناسي براي مطالعه ي اسلام (به مثابه ي يک پديده ي اجتماعي) و رويدادهاي (ص )تاريخ اسلام پس از پيامبر .
ميتوان گفت ارکون با اهدافي خاص ، به دنبال تدوين طرح واره هايي ساختارمند، با مفاهيم ساده و کاربردي در زمينه ي خوانش و نقد ميراث اسلامي است ؛ اين اهداف عبارت اند از: نخست ، خوانش و نقد علمي ميراث اسلامي (به ويژه مربوط به قرآن ، سيره ي نبوي و (ص ) متون تفاسير بزرگ )؛ دوم ، بازنگري در پديده هاي ديني و رهايي از نگاه جمودگرايانه ي قرون وسطايي؛ سوم ، گسست قطعي از نگاه جزم گرايانه ي مطالعات سنتي غربي (يعني مطالعات شرق شناسانه )؛ چهارم ، به کارنبردن روش هاي پوزيتيويستي، تاريخي و فيلولوژي سنتي.