چکیده:
زمینه و هدف: منظومۀ غنایی «ویس و رامین» متعلق به ادوار قبل از اسلام است که در دورۀ اسلامی سروده شده است. اگرچه این منظومه سرشار از عناصر و اشارات فرهنگ و دین قبل از اسلام ایرانیان است؛ اما فخرالدین اسعد گرگانی بدلیل مسلمان بودن، در این منظومه، به تلمیحات و اشارات قرآنی و مضامین اخلاقی ـ اسلامی اشاره کرده است. در حقیقت این نوع نگرش فخرالدین، برخاسته از باورها و عقاید دینی اوست. در این مقاله عناصر، مضامین و اشارات اسلامی موجود در این منظومۀ داستانی تحلیل و توضیح داده شدهاند. این پژوهش کوششی برای نشان دادن جایگاه دین اسلام در منظومه غنایی ویس و رامین است.
روش مطالعه: این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی و تحلیل محتوا انجام و بمنظور گردآوری اطلاعات از روش کتابخانهای استفاده شده است.
یافته ها: مواردی از قبیل ستایش خداوند با صفات مورد بحث در فرقههای اسلامی، نعت پیامبر اکرم (ص)، تلیمیحات قرآنی، قربانی کردن گاو و مانند آنها از اشارات مربوط به دین اسلام در این منظومه است.
نتیجه گیری: نظام فکری و اخلاقی در منظومۀ ویس و رامین بر پایۀ باورهای دینی استوار است. این منظومه بدلیل سروده شدن در دورۀ اسلامی حاوی اشارات اسلامی و بدلیل موضوع و ریشۀ داستان، حاوی آموزهها و تعلیم و اعتقادات ایران باستان، خصوصا کیش زدشتی است. فخرالدین که در مقدمۀ اثرش و در بخش «ستایش یزدان» با اشاره به مسائلی چون انکار رویت خداوند و رد اعتقاد اهل تشبیه، معتزلی بودن وی تا حدودی اثبات میشود، اگرچه به تناسب موضوع منظومۀ خویش مجبور به بیان موضوعات و اشارات دینی مزدیسنا شده است، بدلیل مسلمان بودن وی، اشارات فراوانی از مبانی دین اسلام نیز در اثرش دیده میشود.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: The lyrical poem "Weiss and Ramin" belongs to pre-Islamic times and was composed in the Islamic period. Although this system is full of elements and references to pre-Islamic Iranian culture and religion; But Fakhreddin Asad Gorgani, due to being a Muslim, has referred to Qur'anic allusions and moral-Islamic themes in this poem. In fact, this kind of attitude of Fakhreddin arises from his religious beliefs. In this article, the elements, themes and Islamic allusions in this fictional system are analyzed and explained. This research is an attempt to show the place of Islam in the lyrical system of Weiss and Ramin.
METHODOLOGY: This research was conducted by descriptive-analytical method and content analysis and in order to collect information from the library method used.
FINDINGS: Items such as praising God with the attributes discussed in Islamic sects, the narration of the Holy Prophet (PBUH), Quranic teachings, sacrificing cows and the like are some of the references related to the religion of Islam in this system.
CONCLUSION: The intellectual and moral system in Weiss and Ramin's system is based on religious beliefs. This poem contains Islamic references due to its composition in the Islamic period and due to the subject and root of the story, it contains the teachings and teachings and beliefs of ancient Iran, especially Zoroastrianism. Fakhreddin, who in the introduction of his work and in the section "Praise of God" by referring to issues such as denying the vision of God and rejecting the belief of the similes, proves to be a Mu'tazilite to some extent, although he has been forced to express Mazdisna religious topics and allusions. Due to his being a Muslim, there are many references to the principles of Islam in his work.
خلاصه ماشینی:
بحث و بررسي اگرچه داستان ويس و رامين مربوط به زمان ايران باستان و و مملو از اشارات کيش زردشتي است ، فخرالدين اسعد گاهي به دلايل اعتقادات اسلامي خود اين نکته را فراموش کرده و بعضي از عقايد اسلامي را نيز در داستان روايت ميکند و اين از ضمير ناخودآگاه شاعر برميخيزد.
اگرچه ويس و رامين را منظومه اي غيراخلاقي تلقي کرده اند؛ اما فخرالدين در اثناي داستان به آموزه هاي اخلاقي پرکاربردي در زندگي يا از زبان شخصيتها و يا از زبان خود، اشاره ميکند، وي مسلمان و معتقد به اصول دين اسلام است و به مخاطب خود پندهاي اخلاقي ـ ديني عرضه ميکند.
هدايت نيز رسم قرباني کردن موجود در ويس و رامين را از تصرفات فخرالدين و مربوط به اشارات اسلامي ميداند و معتقد است اين رسم در کيش زردشت جايگاهي ندارد (چند نکته دربارة ويس و رامين ، هدايت : ص ٥٦٥).