چکیده:
شیخ صدوق(د. 381ق) از محدثان نامآشنای شیعه است؛ او برخی از اخبار و روایات مربوط به امام رضا علیه السّلام را در کتاب گرانسنگ عیون اخبار الرضا علیه السّلام گرد آورده است. بخشی از این روایات، گزارشهای مربوط به مناظرات امام رضا علیه السّلام است. در این نوشتار، با بررسی سند این روایات و با کمک کتابهای فهرست و رجال تلاش شده منابع مورد استفادۀ او شناسایی شوند. برخی از این منابع کتابهایی دربارۀ مجالس مناظرۀ امام مانند کتاب مجالس الرضا مع اهل الادیان اثر حسن(یا حسین) بن محمد نوفلیهاشمی و کتاب الفرق بین الامة و الآل اثر ریان بن صلت قمی بوده است. برخی دیگر نیز دربارۀ امام رضا علیه السّلام تالیف شده و مشتمل بر مناظرات ایشان نیز بوده است. کتاب وفاة الرضای اباصلت هروی را باید از این دست دانست. کتابهای احمد بن علی انصاری، حمدان بن سلیمان نیشابوری، صفوان بن یحیی بیاع سابری، محمد بن یحیی صولی، صالح بن ابی حماد کوفی و علی بن ابراهیم قمی از دیگر منابع شیخ صدوق در نقل مناظرات رضوی است. سند تعدادی از مناظرات روایتشده با شیوۀ اعتبارسنجی متاخران ضعیف شمرده میشود، اما از نگاه علمای متقدم معتبر تلقی میشود.
Identify of Resours and Evaluating of Imam Reza's Debates in Sheikh Sadouq's Works: Abu Jafar Muhammad ibn Ali ibn Hussein known as Sheikh Saduq is one of the well-known Shiite Mohaddithes. He is one of the four Shi'a Hadith-jurisprudential books, " Man La Yahzoroh Al-Faqiyh".He has mentioned some of Hadiths about Imam Reza (PBUH) in his book; Oyun Akhbar Al Reza.Some of these (Hadith)reports are related to the debate's of Imam Reza (PBUH). He has used many sources to write this part of his book.Some of these sources have been books on Imam's debates such as; "Majles al-Reza Maa al-Ahl al-Adiyan" by Hassan (or Hussein) bin Mohammad Nofali Hashemi and the book "Al-Farq beyn Al omaat and Al al" by Ryan bin Salat Qomi.Others have been compiled about Imam Reza (PBUH) and included his debates.The book "Vafat al-Reza" by Aba Salat Heravi should be considered.The books of Ahmad ibn Ali Ansari, Hamdan ibn Suleiman Neyshabouri, Safwan ibn Yahya Bai Saberi, Mohammad ibn Yahya Soli, Saleh ibn Abi Hamad Kufi and Ali ibn Ibrahim Qomi are other sources of Sheikh to quote Razavi's debates.The documents(sanad) of some of these debates are weakened by the later evaluatig methods, but given the credibility of the source, it was considered valid by Sheikh Saduq.